Gdy podatek naliczony w okresie rozliczeniowym jest wyższy od podatku należnego, to podatnik ma prawo obniżyć o tę różnicę kwotę podatku należnego za następne okresy. Może również otrzymać zwrot różnicy na rachunek bankowy.
W obrocie gospodarczym występowanie nadwyżki podatku naliczonego nad podatkiem należnym związane jest w szczególności z dokonywaniem dużych zakupów inwestycyjnych lub też z prowadzeniem sprzedaży opodatkowanej według stawek obniżonych VAT (np. w przypadku eksportu towarów). W takiej sytuacji niezbędne jest wprowadzenie mechanizmu pozwalającego podatnikom na rozliczenie kwot takiej nadwyżki. Funkcję taką spełnia bezpośredni zwrot podatku naliczonego na rachunek bankowy podatnika. Sprawne funkcjonowanie tego mechanizmu jest szczególnie ważne, gdy nadwyżka podatku naliczonego występuje stale. Systematyczne przenoszenie kwot nadwyżki tego podatku na następne okresy rozliczeniowe faktycznie spowodowałoby, że to podatnik byłby zmuszony finansować przez długi okres koszt tego podatku. W pewnych sytuacjach, np. gdy podatnik zakończył wykonywanie czynności opodatkowanych, to on ponosiłby ostateczny koszt VAT. Stan taki byłby w oczywisty sposób sprzeczny z zasadą neutralności VAT dla podatników – podkreślają eksperci podatkowi z Baker & McKenzie Doradztwo Podatkowe.
Zwrot różnicy podatku
Zasady zwrotu różnicy podatku na rachunek bankowy podatnika uregulowano przede wszystkim w art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.). Zwrot ten następuje na rachunek bankowy podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju wskazanym w zgłoszeniu identyfikacyjnym, w terminie 60 dni od złożenia rozliczenia przez podatnika. W art. 87 ust. 3-6 jednak zawarte zostały szczególne postanowienia odnośnie do terminu zwrotu bezpośredniego. Analiza tych postanowień szczególnych wskazuje, że przepis art. 87 ust. 2 dotyczy zasadniczo:
• kwot podatku naliczonego związanego z nabyciem towarów i usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, a także gruntów i praw ich wieczystego użytkowania – jeżeli zostały one zaliczone do środków trwałych nabywcy;
• kwot podatku naliczonego równych 22 proc. obrotu podatnika opodatkowanego stawkami niższymi niż podstawowa (czyli 22 proc.) oraz obrotu z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług poza terytorium kraju, w związku z którym przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Środki trwałe, wartości niematerialne i prawne
Prawo do uzyskania zwrotu na warunkach określonych w art. 87 ust. 2 ustawy przysługuje podatnikowi zasadniczo już w chwili nabycia towarów (usług) uznanych za środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne. Nie jest konieczne w tym przypadku wprowadzenie danego zakupu do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podatnika (np. inwestycje w toku). W tym zakresie występuje więc pewna różnica między przepisami regulującymi podatek dochodowy oraz VAT. Z punktu widzenia podatku dochodowego w celu uznania towaru za środek trwały konieczne jest wprowadzenie go do ewidencji środków trwałych oraz poddanie amortyzacji. Natomiast z punktu widzenia VAT wystarcza możliwość „zaliczenia” takiego zakupu do środków trwałych, czyli uznanie, że zakup taki stanie się środkiem trwałym w przyszłości – zwracają uwagę specjaliści z Baker & McKenzie.
Mimo że omawiany przepis jest w tej kwestii nieprecyzyjny, taka interpretacja tej regulacji jest powszechnie akceptowana i należy ją uznać za prawidłową. Interpretacja odmienna (czyli możliwość uzyskania zwrotu dopiero po wprowadzeniu danego obiektu do ewidencji środków trwałych) byłaby sprzeczna z intencją ustawodawcy. Oznaczałoby to, że podatek naliczony z tytułu zakupów inwestycyjnych podlegałby zwrotowi w terminie 180 dni (o którym mowa w dalszej części), co byłoby sprzeczne z celem tego przepisu. Prawidłowość takiej interpretacji potwierdza również to, że ustawodawca użył określenia „zaliczanych”, a nie „zaliczonych”. Sugeruje to, że ustawodawcy chodziło o sam fakt zaliczenia do środków trwałych (również w przyszłości), a nie kwestię czasu, w którym zostało to dokonane.
Od 1 czerwca tego roku 60-dniowy termin zwrotu podatku naliczonego ma zastosowanie również do kwot podatku naliczonego od nabycia gruntów oraz prawa ich wieczystego użytkowania. Przed tą datą zastosowanie miał w takim przypadku, co do zasady, termin 180-dniowy. Regulacja taka była niekorzystna dla podatników realizujących duże inwestycje związane z nieruchomościami.
Dostawy towarów i świadczenie usług poza Polską
Od początku czerwca tego roku 60-dniowy termin zwrotu przysługuje również w przypadku kwot podatku naliczonego od nabycia towarów i usług związanych z dostawą towarów oraz świadczenia usług poza terytorium Polski, o ile nie przekraczają one 22 proc. tego obrotu. W pozostałych przypadkach będzie miał zastosowanie termin 180-dniowy.
Różnica podatku na rachunek bankowy
Zasady zwrotu różnicy podatku na rachunek bankowy podatnika uregulowano przede wszystkim w art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.). Zwrot ten następuje na rachunek bankowy podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju wskazanym w zgłoszeniu identyfikacyjnym, w terminie 60 dni od złożenia rozliczenia przez podatnika.
UWAGA
Od 1 czerwca 60-dniowy termin zwrotu podatku naliczonego ma zastosowanie również do kwot podatku naliczonego od nabycia gruntów oraz prawa ich wieczystego użytkowania.
Konsekwencje nieterminowego zwrotu nadwyżki
Może się zdarzyć, że postępowanie wyjaśniające nie zostanie przez urząd skarbowy wszczęte, a mimo to zwrot nie zostanie podatnikowi przyznany w terminie 60 dni. Wtedy przysługująca podatnikowi kwota zwrotu podlega oprocentowaniu równemu kwocie odsetek z tytułu zaległości podatkowej (czyli dwukrotność stopy lombardowej ustalanej przez Narodowy Bank Polski). Warto pamiętać, że postępowanie wyjaśniające może zostać wszczęte przez urząd skarbowy tylko przed upływem 60 dni od daty złożenia przez podatnika deklaracji z wykazaną kwotą zwrotu – podkreślają eksperci z Baker & McKenzie. Jeśli postępowanie wyjaśniające potwierdzi prawo do zwrotu, urząd skarbowy dodatkowo musi zapłacić podatnikowi odsetki w wysokości połowy stopy procentowej właściwej w przypadku odsetek od zaległości podatkowych. Jeśli jednak w wyniku kontroli urząd skarbowy stwierdzi, że zwrot został podatnikowi udzielony bezpodstawnie, podatnik będzie zobowiązany do oddania kwoty zwrotu wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi od daty jej wypłaty przez urząd skarbowy aż do dnia jej zwrócenia przez podatnika (w tym przypadku należy przyjąć, że datą zwrócenia tej kwoty przez podatnika jest dzień, w którym dokonany zostaje przelew na rachunek urzędu karbowego).
Krzysztof Tomaszewski