Od 1 września podatnicy, którzy ponieśli szkodę na skutek wydania wadliwej decyzji organu podatkowego, mogą domagać się odszkodowania na nowych zasadach. Odszkodowanie obejmie także utracone korzyści.
Prawo domagania się odszkodowania przysługuje nie tylko podatnikowi. Przepisy mówią o stronie. A stroną w postępowaniu podatkowym jest: podatnik, płatnik, inkasent, ich następcy prawni oraz osoby trzecie odpowiedzialne za zobowiązania podatkowe.
Chodzi o takie sytuacje, gdy osoby te z uwagi na swój interes prawny żądają czynności organu podatkowego, jak również, gdy odnosi się do nich czynność organu podatkowego lub działanie organu dotyczy ich interesu prawnego, tzn. gdy żądają zajęcia się ich sprawą lub gdy działania takie ich dotyczą. W niektórych przypadkach stroną w postępowaniu podatkowym może być również osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej inna niż wymienione.
WARTO WIEDZIEĆ
Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się po upływie 3 lat od dnia doręczenia decyzji uchylającej decyzję lub stwierdzającej jej nieważność albo od dnia doręczenia decyzji odmawiającej uchylenia w związku z przedawnieniem.
Kiedy odszkodowanie
Zawsze podstawą żądania odszkodowania jest wydanie decyzji, skutkiem której powstała szkoda. Nie w każdej jednak sytuacji odszkodowanie może być orzeczone. Decyzja, której wydanie przyniosło skutek w postaci szkody, musi zostać zakwestionowana w oparciu o dwa kwalifikowane tryby. Oznacza to, że muszą istnieć przesłanki do uchylenia w wyniku wznowienia postępowania lub do stwierdzenia nieważności. Odszkodowanie przysługuje wtedy, gdy szkoda została poniesiona wskutek uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji.
Są to dwa odrębne przypadki. Pierwszy z nich daje podstawę do dochodzenia odszkodowania już w sytuacji, gdy decyzja została wydana z wadami dającymi podstawę do wznowienia postępowania czy stwierdzenia nieważności. Są to tzw. wady kwalifikowane, a ich katalog jest ściśle określony i zamknięty. Oznacza to, że szkoda została wyrządzona samym wydaniem decyzji. Trzeba jednak wiedzieć, że podstawa do dochodzenia odpowiedzialności nastąpi dopiero po zakwestionowaniu takiej decyzji. W drugim przypadku mamy do czynienia ze szkodą dopiero po obaleniu wadliwej decyzji. Różnica jest taka, że w pierwszym przypadku szkoda powstaje przez samo wydanie decyzji obarczonej wadami, a w drugim szkoda, jest wynikiem obalenia decyzji obarczonej tymi wadami.
Prawo dochodzenia odszkodowania przysługuje także wtedy, kiedy decyzji nie można uchylić lub stwierdzić jej nieważności. Może to wynikać z określonych przyczyn. Zarówno w przypadku wznowienia postępowania, jak i stwierdzenia nieważności powodem tym są terminy przedawnienia. A ściślej mówiąc, ich upływ. Organ wówczas mimo zaistnienia przesłanek uchylenia decyzji czy stwierdzenia nieważności odmawia uchylenia decyzji i odpowiednio stwierdzenia jej nieważności. Warto wiedzieć, że nie pozbawia to jednak poszkodowanego prawa do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym.
Winny bez nagrody
Od 1 września tego roku odszkodowanie służy nie tylko za szkodę rzeczywistą, ale także utracone korzyści. We wszystkich przypadkach jednak prawo do dochodzenia szkody wyklucza wina poszkodowanego. I tak, co do zasady, jeżeli powody, które uzasadniają uchylenie decyzji lub stwierdzenie jej nieważności, powstały z winy strony, roszczenie nie zostanie uznane. Jeżeli winę za powstanie okoliczności stanowiącej przesłankę do uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji ponosi inna strona postępowania, sytuacja się zmienia. Poszkodowanemu służy wówczas roszczenie o odszkodowanie, ale już nie od organu podatkowego, ale od strony winnej powstania tej okoliczności. Dochodzenie takiego roszczenia następuje przed sądem powszechnym.
Aleksandra Tarka
PODSTAWA PRAWNA
• Artykuły 260 i 261 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
UŻYTKOWNICY PYTAJĄ
Czy rozstrzyga organ podatkowy
Czy z wnioskiem o odszkodowanie mam się zwrócić do organu podatkowego?
TAK. Odszkodowanie przysługuje od organu wydającego wzruszoną decyzję (nieważność, uchylenie po wznowieniu postępowania). Wniosek o odszkodowanie trzeba wnieść właśnie do tego organu. Ale już o odszkodowaniu orzeka organ podatkowy, który uchylił decyzję lub stwierdził jej nieważność albo który odmówił wydania decyzji z uwagi na upływy terminów przedawnienia. Jeżeli to sąd administracyjny stwierdził nieważność decyzji, o odszkodowaniu orzeka organ, który rozstrzygał sprawę w ostatniej instancji (najczęściej będzie to izba skarbowa). Na orzeczenie odmawiające odszkodowania przysługuje powództwo do sądu powszechnego. Trzeba je złożyć w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Pamiętajmy, że odmową odszkodowania jest też niewydanie decyzji w terminie 2 miesięcy od dnia wniesienia żądania przez stronę.
