Podatki musi płacić każdy, i to w terminie. Zdarza się jednak, że podatnik nie może wywiązać się z tego obowiązku. Nie powinien wówczas czekać bezczynnie na sankcje ze strony organu podatkowego, tylko zwrócić się z prośbą o rozłożenie płatności na raty.
Możliwość rozłożenia na raty kwot należnych fiskusowi to jedna z form tzw. ulg uznaniowych, z jakich podatnik może korzystać z woli ustawodawcy. Żeby jednak tak się stało, podatnik musi wystąpić z wnioskiem.
Sprawdź, kiedy możesz prosić o pomoc
Kiedy trzeba zapłacić podatek, określają przepisy prawa podatkowego podając konkretne terminy. Tylko wtedy, gdy obowiązek podatkowy powstaje na mocy decyzji organu podatkowego, termin płatności podatku wynosi co do zasady 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Z wnioskiem o rozłożenie zapłaty podatku na raty podatnicy zwracają się wtedy, gdy mają kłopoty finansowe. Trzeba jednak pamiętać, że podstawą do uwzględnienia wniosku są tyko sytuacje uzasadnione ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym.
Niestety pojęcia te nie zostały w ustawie zdefiniowane. Każdy podatnik – z jego punktu widzenia – będzie uważał swój interes za najważniejszy. Niestety nie zawsze uda się o tym przekonać organ podatkowy. W tym przypadku istotnych wskazówek należy szukać w orzecznictwie sądowym.
Ustal, co podlega rozłożeniu na raty
Rozłożeniu na raty podlega zapłata podatku oraz zaległość podatkowa. Oznacza to, że na wniosek podatnika organ podatkowy podzieli kwotę należności na części, wyznaczając kolejne terminy ich płatności. Trzeba jednak pamiętać, że jeżeli wnioskiem objęte jest rozłożenie na raty podatku, wniosek musi być złożony przed upływem terminu jego płatności. W przeciwnym razie podatek po terminie zapłaty stanie się zaległością podatkową. A wówczas wniosek o rozłożenie na raty musi dotyczyć zaległości wraz z odsetkami od tej zaległości. Warto zatem przed przystąpieniem do sporządzania wniosku sprawdzić, czy mamy jeszcze czas do zapłacenia podatku, czy już jesteśmy spóźnieni i musimy wnioskować o rozłożenie na raty zaległości podatkowej.
Sprawdź, jakiej odpowiedzi udzielił urząd
Tak jak w przypadku każdego wniosku, również w przypadku rozłożenia na raty odpowiedź organu podatkowego może być pozytywna albo negatywna. Pamiętajmy, że ulgi w spłacie podatku są ulgami uznaniowymi. Oznacza to, że organ może, ale wcale nie musi ulgi przyznać. W swych ocenach ma swobodę, ale nie może kierować się dowolnością.
Jeżeli podatnik w oczach organu podatkowego nie zasługuje na możliwość zapłaty podatku w ratach, dostanie decyzję negatywną. I jak każdą inną decyzję, może ją oprotestować w trybie odwołania do II instancji, a następnie – ewentualnie – może skierować sprawę do sądu administracyjnego.
Ważne jest jednak także zachowanie podatnika w przypadku decyzji pozytywnej. W końcu ulga polegająca na rozłożeniu należności na raty nie oznacza zdjęcia z podatnika obowiązków podatkowych. Podatek czy zaległość muszą być zapłacone. Obowiązek ten zostaje jedynie przesunięty w czasie. W przypadku wydania decyzji pozytywnej dla podatnika nowym terminem płatności należności będzie dzień, w którym, zgodnie z tą decyzją, powinna nastąpić zapłata poszczególnych rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa wraz z odsetkami za zwłokę. Oznacza to, że organ podatkowy wskazuje w decyzji nowe terminy płatności należności i trzeba ich pilnować.
W przeciwnym razie podatnika spotkają określone sankcje. Okazuje się, że jeżeli podatnik w terminie określonym w decyzji nie zapłacił którejkolwiek z rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa wraz z odsetkami za zwłokę, terminem płatności podatku lub zaległości podatkowej objętej ratą staje się odpowiednio termin pierwotny. Jest to bardzo poważna sankcja, bo zapominalski podatnik wraca do punktu wyjścia i traci przywilej przyznany mu decyzją. Tym samym organ naliczy odsetki.
Przygotuj wniosek na piśmie
Wniosek musi dotyczyć indywidualnej sprawy podatnika. Oznacza to, że nie można go złożyć w imieniu innej osoby. Najpopularniejszą formą wniosku jest forma pisemna. Ale przepisy dopuszczają również inne formy wniesienia podania (jest nim także wniosek), czyli telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokółu.
Wniosek powinien zawierać co najmniej treść żądania, wskazanie osoby, od której pochodzi, oraz jej adresu (miejsca zamieszkania lub pobytu, siedziby albo miejsca prowadzenia działalności), a także czynić zadość innym wymogom ustalonym w przepisach szczególnych.
W przypadku wniosku o rozłożenie na raty oprócz wskazania danych wnoszącego podanie i jego adresu (warto też dodać NIP), adresu organu podatkowego, do którego jest on kierowany, trzeba określić, czego wniosek dotyczy – czyli że dotyczy rozłożenia na raty. Ponadto podatnik musi uzasadnić swoją prośbę, czyli podać te przyczyny, jakie spowodowały niemożność zapłacenia podatku w terminie. Pomocne w uzasadnieniu wniosku będzie zgromadzenie dokumentów potwierdzających złą kondycję podatnika, np. zaświadczenia lekarskie, zaświadczenia o dochodach itp. W przypadku rozłożenia na raty we wniosku powinno znaleźć się określenie, na ile rat podatnik chciałby rozłożyć płatność, terminy spłaty oraz wysokość rat. Przygotowany wniosek należy złożyć lub przesłać listem poleconym do urzędu skarbowego.
Warto też pamiętać, że od wniosku podatnik będzie musiał uiścić opłatę skarbową w wysokości 5 zł. W przypadku przyznania ulgi niezbędne będzie również opłacenie opłaty prolongacyjnej.
Raty zapłaty zaległości podatkowej powinny być dostosowane do możliwości finansowych wnioskodawców. W przeciwnym razie zastosowana ulga będzie ulgą pozorną, a nie rzeczywistą, gdyż ustalone raty od samego początku będą niemożliwe do zapłacenia przez wnioskodawców – wyrok NSA z 12 kwietnia 2001 r.; sygn. akt III SA 202/00; niepublikowany.
Przesłanka „ważnego interesu podatnika”, od wystąpienia której uzależniona jest możliwość rozłożenia zaległości podatkowej na raty, wymaga ustalenia sytuacji majątkowej podatnika, skutków ekonomicznych, jakie wystąpią w wyniku realizacji zobowiązania dla niego i jego rodziny. Jednak organ podatkowy musi mieć na uwadze i to, że między innymi względy społeczne wymagają również, żeby zobowiązania podatkowe były realizowane, a podatnik pochopnie nie był z nich zwalniany – wyrok NSA z 21 marca 2001 r.; I SA/Ka 577/00; niepublikowany.
Kiedy organ zgodzi się z podatnikiem
Wyznacznikiem wyboru rozstrzygnięcia wniosku podatnika o rozłożeniu na raty zapłaty podatku czy zaległości podatkowej jest „ważny interes podatnika”. Dyrektywa „ważny interes podatnika” jest pojęciem nieostrym, dlatego treść tej dyrektywy musi być ustalona i określona w każdej konkretnej sprawie. Dla organu podatkowego oznacza to, że w każdej rozpatrywanej sprawie musi ustalić, określić i ocenić, na czym polega ważny interes podatnika. Oceny musi dokonać na podstawie kryteriów, które są zgodne z aprobowaną powszechnie hierarchią wartości. Skoro ocena „ważnego interesu podatnika” ma być dokonana na podstawie obiektywnych kryteriów, to subiektywne przeświadczenie podatnika o istnieniu ważnego interesu nie może o tym decydować – wyrok NSA z 7 marca 2001 r.; SA/Sz 2125/99; niepublikowany.
