W jaki sposób najłatwiej zapewnić płynność finansową w przypadku krótkotrwałych trudności przedsiębiorstwa? Prowadzenie działalności gospodarczej zarówno w dużym, jak i mniejszym rozmiarze wymaga właściwego zarządzania posiadanymi środkami finansowymi. Jest to związane z koniecznością terminowego regulowania zobowiązań, a w szczególności płatności związanych z odprowadzaniem składek ZUS i zobowiązań podatkowych.
Małgorzata Lipowicz
W utrzymywaniu płynności finansowej warto wykorzystywać w szczególności instrumenty bankowe:
• kredyt w rachunku bieżącym,
• limit debetowy,
• karty kredytowe i obciążeniowe (typu charge).
Wymienione instrumenty zostaną przedstawione poniżej ze zwróceniem uwagi na ukryte niebezpieczeństwa, które mogą się pojawić w sytuacji, gdy nie zapoznamy się ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi danego produktu.
Instrumenty finansowe pozwalające na utrzymanie płynności finansowej
Przedsiębiorstwo reguluje swoje zobowiązanie za pomocą rachunku bankowego, który jednocześnie ułatwia bieżące zarządzanie zgromadzoną gotówką w firmie. Dla potencjalnego przedsiębiorcy stanowi on także możliwość uzyskania dodatkowych środków pieniężnych. Banki oferują swoim klientom wiele sposobów pozyskiwania chwilowo brakujących pieniędzy.
Warto zwrócić również uwagę, że zasady uzyskania dodatkowych środków finansowych na utrzymanie bieżącej płynności finansowej mogą być uzależnione od formy prawnej podmiotu gospodarczego. Jeżeli firma jest prowadzona jako: osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub spółka cywilna, to ma ona dodatkowo możliwość uzyskania odnawialnego limitu debetowego. Związane jest to również z formą prowadzonej księgowości w takiej firmie. Prowadzenie księgowości w postaci uproszczonej, tzn. książki przychodów i rozchodów, podatku zryczałtowanego lub karty podatkowej, umożliwia w niektórych bankach zastosowanie uproszczonych procedur i uzyskanie dodatkowych środków finansowych „od ręki” na pokrycie bieżących zobowiązań. Dla firm działających w formie spółek uregulowanych w kodeksie spółek handlowych pozyskanie środków na utrzymanie płynności finansowej zwykle sprowadza się do zaciągnięcia kredytu.
Limit debetowy
„Debet” w rachunku bieżącym jest przyznawany na podstawie średniomiesięcznych wpływów na rachunek w przeciągu co najmniej ostatnich trzech miesięcy. Przyznanie limitu do rachunku może odbyć się na wniosek podmiotu gospodarczego lub automatycznie po upływie określonego czasu od momentu otwarcia konta (np. po trzech miesiącach). Ponieważ procedury przy tym produkcie są uproszczone, wykształciła się praktyka, że banki zwracają dużą uwagę na regulowanie zobowiązań przez ten rachunek z ZUS i urzędem skarbowym. Jeśli takich zobowiązań firma nie uiszcza przez konto, do którego ma być przyznany debet, wymagane jest dostarczenie zaświadczeń o niezaleganiu z płatnościami zarówno składek na ubezpieczenia społeczne, jak i podatków.
Z przyznaniem limitu debetowego są związane pewne koszty. Należy do nich:
1) jednorazowa opłata za przyznanie limitu debetowego,
2) w miarę wykorzystywania środków są płacone odsetki liczone wg następującego wzoru:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.S – wysokość salda debetowego (ujemnego),
d – liczba dni występowania salda debetowego,
I – oprocentowanie limitu debetowego w % w skali roku
Omawiając debet w rachunku bieżącym jako produkt ułatwiający utrzymanie płynności warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną bardzo ważną rzecz, a mianowicie na okres, w którym należy w całości spłacić zadłużenie – przejść na saldo dodatnie. Limit debetowy może być zaciągnięty najczęściej na okres jednego miesiąca.
Odsetki od wykorzystanych środków z przyznanego limitu są pobierane z rachunku najczęściej na dwa sposoby: pierwszy to każdorazowo po całkowitej spłacie limitu, drugi to w umownym terminie, np. na koniec miesiąca. W drugim sposobie zarządzający finansami firmy powinien pamiętać o pozostawieniu wolnych środków na koncie w celu pokrycia odsetek od wykorzystanych środków za ostatni okres.
Minimalna wartość środków pozostawionych na koncie na koniec miesiąca (okresu obrachunkowego) w celu pokrycia odsetek za wykorzystany debet to odsetki prognozowane. Można je wyliczyć korzystając z poniższego wzoru:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.L – wartość w złotych przyznanego limitu debetowego,
D – rzeczywista ilość dni w miesiącu,
I – oprocentowanie limitu debetowego w % w skali roku,
O limit debetowy w rachunku bieżącym można się starać, gdy sytuacja finansowa firmy jest dobra. Poniesione koszty finansowe z tytułu przyznania limitu można uwzględnić w kosztach finansowych, a w przyszłości, gdy zaistnieje konieczność uzyskania dodatkowych pieniędzy, są one dostępne firmie na jej rachunku bankowym.
Kredyt w rachunku bieżącym
Przewidując krótkotrwałe problemy z utrzymaniem bieżącej płynności finansowej zarządzający firmą mogą skorzystać z oferty baku w zakresie udzielenia kredytu w rachunku bieżącym. Zasili on konto bankowe firmy całą przyznaną kwotą, pozwalając na korzystanie z salda dostępnego na regulowanie bieżących zobowiązań. Zaciągnięcie tego rodzaju kredytu wiąże się z dopełnieniem wszystkich wymogów formalnoprawnych podobnych jak przy ubieganiu się o kredyt, np. inwestycyjny. Jest to związane z dostarczeniem dokumentów finansowych firmy, do których zalicza się (jest to minimum wymagane praktyką bankową):
• sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok podatkowy z przedstawionym urzędowi skarbowemu zeznaniem podatkowym,
• rozliczenie podatku za bieżące okresy i zaświadczenie o niezaleganiu ze zobowiązaniami wobec urzędu skarbowego,
• zaświadczenie o niezaleganiu ze składkami wobec ZUS.
Należy również przedstawić aktualne dokumenty formalnoprawne, na podstawie których działa firma (regon, umowę spółki lub statut, aktualny wyciąg z KRS, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, nadany NIP), opinię o rachunkach bankowych pomocniczych i bieżących prowadzonych w innych bankach – celem przedstawienia opinii o dobrej współpracy z tymi podmiotami.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.W praktyce kredyt w rachunku najczęściej jest przyznawany na rok z możliwością jego odnowienia na kolejny okres po analizie danych finansowych za ostatni rok obrachunkowy. Przedsiębiorstwo korzystające z kredytu w rachunku bieżącym nie spłaca rat kredytowych w okresach miesięcznych (jak ma to zwykle miejsce przy zaciągnięciu kredytu), musi jednak liczyć się z tym, że bank może zażądać spłaty całego zadłużenia w dniu upływu końca kredytu. Taka sytuacja zdarza się jednak rzadko, ma ona miejsce, gdy podmiot boryka się z trudnościami finansowymi lub nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań wobec kredytodawcy. Kredyt w rachunku bieżącym jest odnawialny na kolejny okres. Omawiając ten produkt warto zwrócić uwagę na zabezpieczenie, którego wymagają banki ze strony podmiotu, a jest to najczęściej podpisany weksel in blanco, zastaw na zapasach lub blokada środków (np. w formie lokaty)3. Kosztami, które ponosi firma korzystając z tego kredytu, są: prowizja w chwili uruchomienia kredytu, prowizja miesięczna za postawienie środków do dyspozycji podmiotowi4 oraz wartość odsetek, która zależy od wartości i okresu wykorzystania kredytu.
Wykorzystanie kart obciążeniowych i kredytowych
Przedsiębiorcy posługujący się posiadanymi kartami kredytowymi i obciążeniowymi nie zawsze znają i wykorzystują wszystkie możliwości. Na rynku finansowym znajduje się wiele rodzajów kart, do najbardziej popularnych należą karty organizacji VISA i MASTERCARD. Mogą być wydawane bezpośrednio do rachunku bieżącego firmy, wtedy przyznany do nich limit jest uzależniony od kondycji finansowej firmy badanej na podstawie funkcjonowania rachunku, lub gdy bank wydaje taką kartę nie prowadząc rachunku, wymaga przedstawienia dokumentów prawnych i finansowych.
Częściej spotyka się praktykę, która wskazuje na wydawanie kart firmom, które posiadają rachunek bankowy już jakiś czas (chodzi tu o okres co najmniej 3 miesięcy)5. Wspomaganie się kartami w celu utrzymania płynności finansowej i przetrwania chwilowych braków płynnych środków finansowych może polegać na uiszczaniu płatności – zobowiązań wobec kontrahentów przy ich użyciu – pod warunkiem że wierzyciel firmy posiada terminal obsługujący karty. Można również skorzystać z gotówki, ale należy pamiętać, że już od chwili wypłaty środków z karty ich użytkownik płaci wysokie odsetki. Po wypłacie z bankomatu otrzymujemy gotówkę, która pozwoli na uiszczenie bieżących zobowiązań w oczekiwaniu na wpływ zaległych należności. Trzeba jednak pamiętać, że w sytuacji gdy nasi kontrahenci będą dłużej się ociągać z płatnościami, może wystąpić sytuacja utarty płynności, która narazi nas na zapłacenie wysokich odsetek z tytułu niespłacenia zobowiązań wynikających z kart kredytowych. Należy więc bardzo ostrożnie korzystać z kart w celu utrzymania płynności finansowej, tzn. wtedy, gdy jesteśmy całkowicie pewni, że zaległe należności wpłyną na nasz rachunek6.
Podsumowanie
Przedstawione powyżej wybrane instrumenty bankowe wspomagające utrzymanie bieżącej płynności w firmie nie wyczerpują w pełni wszystkich możliwości, które daje współczesnemu przedsiębiorstwu rynek finansowy. Można poszerzyć zakres opisanych instrumentów o: kredyt sezonowy (popularny szczególnie w sektorze rolniczym i przetwórczym), faktoring, kredyt w rachunku kredytowym i wiele innych. Bardzo ważne jest, aby wykorzystywać instrumenty w sposób, który odpowiada potrzebom przedsiębiorstwa. Umiejętne korzystanie z dostępnych instrumentów finansowych pozwala nawet w trudnych sytuacjach utrzymać płynność finansową.
Masz wątpliwości, napisz: prawo.autorzy@infor.pl
1 Przedstawiony wzór wykorzystuje do obliczenia odsetek liczby procentowe składające się z liczby dni i wielkości zadłużenia.
2 Uzależniona wewnętrznymi regulaminami banków. Często jest przyjęty okres, w którym wartość limitu nie może ulec zmianie np. przez 3 miesiące od momentu jego przyznania w określonej kwocie.
3 Zaciągnięcie kredytu przez przedsiębiorstwo w sytuacji, gdy posiada wolne środki finansowe (np. w formie lokat bankowych czy wkładów w funduszach inwestycyjnych rynku pieniężnego) może wynikać z chęci wykorzystania dźwigni finansowej.
4 Wysokość prowizji ustala bank indywidualnie. Może mieć miejsce sytuacja, że zrezygnuje on całkowicie z jej pobierania lub ustali ją na bardzo niskim poziomie.
5 Takie procedury spotyka się w bankach zarówno regionalnych, jak i o zasięgu ogólnokrajowym. Okres, po którym są przyznawane zarówno karty obciążeniowe, jak i kredytowe, może być dłuższy i wynosić 6 miesięcy.
6 Może mieć to miejsce, gdy spodziewamy się płatności np. z tytułu rozliczenia podatku i zwrotu nadpłaty z urzędu skarbowego, refundacji środków z organów administracji państwowej lub uznania środkami pochodzącymi z płatności kartami w naszym terminalu – gdy prowadzimy działalności handlową lub punkt usługowy, a płatności schodzą z opóźnieniem.