Obecnie trudno mówić o odpowiedzialności odszkodowawczej urzędników podatkowych. Ta ogranicza się bowiem do zapłaty 3-krotności miesięcznego wynagrodzenia na rzecz pracodawcy. Pracownicy urzędów skarbowych odpowiadają tylko dyscyplinarnie za naruszenie obowiązków członka korpusu służby cywilnej.
Zasady odpowiedzialności za wydanie decyzji przez urzędnika skarbowego, która następnie została uchylona w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzono nieważność tej decyzji, normują przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60).
Odszkodowanie za błąd
Na podstawie art. 260 par. 1 Ordynacji podatkowej stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji, która następnie została uchylona w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzono nieważność tej decyzji, służy odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że przesłanki, które uzasadniają uchylenie decyzji lub stwierdzenie jej nieważności, powstały z winy strony. Odszkodowanie przysługuje również, gdy szkoda została poniesiona wskutek uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji, lub gdy decyzji nie można uchylić lub stwierdzić jej nieważności z uwagi na upływ terminu przedawnienia. Trzeba pamiętać, że jeżeli winę za powstanie okoliczności stanowiącej przesłankę do uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji ponosi inna strona postępowania, stronie, która poniosła szkodę, służy roszczenie o odszkodowanie od strony winnej powstania tej okoliczności. Dochodzenie roszczenia następuje przed sądem powszechnym. Jednak tak ustalone zasady przyznawania odszkodowania dla strony pokrzywdzonej wydaną decyzją podatkową ponosi za urzędnika skarbowego Skarb Państwa i to on jest adresatem roszczenia. Odszkodowanie przysługuje od organu, który wydał decyzję z naruszeniem prawa.
Odpowiedzialność materialna urzędnika
Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej w sprawach wynikających ze stosunku pracy członka korpusu służby cywilnej, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy kodeksu pracy i inne przepisy prawa pracy. Zgodnie z kodeksem pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.) pracownik urzędu skarbowego, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną. Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Zgodnie z art. 119 kodeksu pracy odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność materialną. Tak więc jeśli zdarzy się, że na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej podatnik otrzyma odszkodowanie od Skarbu Państwa za wydanie decyzji niezgodnej z prawem to naczelnik urzędu skarbowego może wystąpić do urzędnika, który wydał taką decyzję o zwrot kwoty w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi.
W przyszłości nie będzie lekko
Obecnie w Sejmie znajduje się poselski projekt ustawy o szczególnych zasadach odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych za naruszenie prawa i o zmianie innych ustaw. Ustawa ta ma normować zasady odpowiedzialności odszkodowawczej funkcjonariuszy publicznych za stanowiące kwalifikowane naruszenie prawa działania lub zaniechania tych funkcjonariuszy przy rozstrzyganiu m.in. indywidualnych spraw administracyjnych dotyczących zobowiązań podatkowych, o których mowa w art. 5 Ordynacji podatkowej. W takim przypadku ma być wszczęte postępowanie wyjaśniając, które ma za zadanie ustalić funkcjonariusza publicznego, który dopuścił się kwalifikowanego naruszenia prawa, wyjaśnić, czy zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności, ustalić wysokość szkody. Odszkodowanie ma być ustalone w wysokości szkody wyrządzonej, jednak nie wyższe niż kwota 12-krotności przeciętnego wynagrodzenia za ostatni kwartał kalendarzowy poprzedzający datę wyrządzenia szkody. Jeśli funkcjonariusz publiczny dopuści się zachowań uzasadniających jego odpowiedzialność na zasadach określonych w tej ustawie z winy umyślnej, ma on odpowiadać za szkodę w pełnej wysokości. O kwalifikowanym naruszeniu prawa ma natomiast decydować sąd administracyjny, który stwierdza to w sentencji rozstrzygnięcia, przy uchyleniu decyzji administracyjnej, stwierdzeniu jej nieważności lub stwierdzeniu wydania jej z naruszeniem prawa.
Tak jest
Urzędnik odpowiada materialnie w stosunku do pracodawcy do wysokości kwoty trzymiesięcznego przysługującego mu wynagrodzenia w dniu wyrządzenia szkody. W razie wyrządzenia szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie Skarb Państwa.
Tak będzie
Odszkodowanie dla osoby pokrzywdzonej ma być ustalone w wysokości szkody wyrządzonej, jednak nie wyższe niż kwota 12-krotności przeciętnego wynagrodzenia za ostatni kwartał kalendarzowy poprzedzający datę wyrządzenia szkody. W razie wyrządzenia szkody osobie trzeciej zobowiązany do naprawienia szkody jest urzędnik.
Bogdan Świąder
SŁOWNICZEK
PRACOWNIK SŁUŻBY CYWILNEJ – to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o służbie cywilnej.
URZĘDNIK SŁUŻBY CYWILNEJ – to osoba zatrudniona na podstawie mianowania zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o służbie cywilnej.
CZŁONEK KORPUSU SŁUŻBY CYWILNEJ – to pracownik służby cywilnej oraz urzędnik służby cywilnej.
