Podatnicy uzyskujący dochody z działalności prowadzonej samodzielnie albo w formie spółki mogą opłacać podatek liniowy w wysokości 19 proc. uzyskanego dochodu. Warunkiem jest jednak złożenie oświadczenia o wyborze tej formy opodatkowania, i to w ściśle określonym terminie. Decyzja o wyborze podatku liniowego niesie ze sobą także pewne konsekwencje, o których przedsiębiorca nie może zapominać.
Zasadą w podatku dochodowym od osób fizycznych jest to, że dochody osiągane ze źródła przychodów, jakim jest pozarolnicza działalność gospodarcza, opodatkowane są na zasadach ogólnych, tj. według skali podatkowej przewidującej progresywne stawki podatku. Zgodnie z art. 9a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.) podatnik może odstąpić od tej zasady i wybrać sposób opodatkowania na zasadach przewidzianych w art. 30c ustawy. Przepis ten określa opodatkowanie 19-proc. podatkiem liniowym.
Wybór sposobu opodatkowania
Kolejną alternatywą w stosunku do opodatkowania na zasadach ogólnych jest wybór formy opodatkowania źródła przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.).
Wybór opodatkowania 19-proc. stawką podatku powinien zostać zgłoszony właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć w ściśle określonym terminie. Oświadczenie to należy złożyć do 20 stycznia roku podatkowego, a jeżeli podatnik rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego – oświadczenie to powinno zostać złożone do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia tej działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Bardzo ważne jest to, że wybór opodatkowania dokonany w oświadczeniu dotyczy również lat następnych, chyba że podatnik, w terminie do 20 stycznia roku podatkowego, zawiadomi w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania lub złoży w tym terminie pisemny wniosek lub oświadczenie o zastosowaniu form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym. Niestety przedsiębiorcy często o tym zapominają. Tymczasem złożone przez podatnika do 20 stycznia 2005 roku oświadczenie o wyborze opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej liniowym 19-proc. podatkiem jest wiążące i zobowiązuje podatnika do stosowania przyjętej zasady opodatkowania przez cały rok podatkowy. Jeśli okaże się, że przyjęta zasada nie jest w 2005 r. korzystna dla podatnika, można dokonać jej zmiany dopiero w następnym roku podatkowym, tj. w 2006 r. Wówczas w terminie do 20 stycznia 2006 roku podatnik powinien zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tej formy opodatkowania, bowiem brak wymaganego oświadczenia spowoduje, że organ podatkowy uzna, iż podatnik nadal chce kontynuować opodatkowanie w tej samej formie.
Utrata prawa do podatku liniowego
Opodatkowanie dochodów według liniowej 19-proc. stawki podatku nie jest dostępne dla ogółu podatników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Ustawodawca w art. 9a ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymienia szczegółowo przesłanki powodujące utratę prawa do tego rodzaju opodatkowania. Okazuje się, że jeżeli podatnik, który wybrał opodatkowanie podatkiem liniowym, uzyska z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub w formie spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, z tytułu czynności odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników:
• wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub
• wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, to podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania w ten sposób.
Utrata prawa wiąże się również z tym, że podatnik obowiązany jest do złożenia właściwych deklaracji o wysokości dochodu osiągniętego od początku roku (PIT-5) i wpłacenia zaliczek na podatek dochodowy obliczonych przy zastosowaniu opodatkowania według progresywnej skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fiycznych, a w przypadku wystąpienia zaległości podatkowej do naliczenia należnych odsetek za zwłokę.
Utrata prawa nastąpi także w sytuacji, gdy działalność gospodarcza będzie prowadzona w formie spółki nieposiadającej osobowości prawnej, a chociażby jeden ze wspólników wykonywał we wskazanym czasie w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres działalności spółki. Zastrzeżenie to ma, wolą ustawodawcy, przeciwdziałać przechodzeniu na tzw. samozatrudnienie i rejestrowaniu działalności gospodarczej przez osoby osiągające wysokie dochody ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych.
19 proc. do całej działalności
W myśl art. 9a ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli podatnik prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą:
• samodzielnie i w formie spółki lub spółek niemających osobowości prawnej,
• w formie spółki lub spółek niemających osobowości prawnej
– to wybór nowej formy opodatkowania dotyczy wszystkich form prowadzenia tej działalności, do której mają zastosowanie przepisy ustawy.
W związku z tym, gdy podatnik prowadzi np. działalność samodzielnie oraz w ramach spółki cywilnej, to nie może dokonywać rozliczenia z dochodów osiąganych samodzielnie na zasadach ogólnych, czyli według skali, a z dochodów osiąganych w ramach spółki według liniowej 19-proc. stawki podatku.
Katarzyna Sokołowska
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.