W przypadku jednostek budżetowych podstawową zasadą jest, iż podlegają opodatkowaniu VAT w zakresie podejmowanych przez siebie czynności cywilnoprawnych. Natomiast czynności związane z wykonywaniem zadań publicznych nałożonych odrębnymi przepisami, wykonywane w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność przez jednostki samorządu terytorialnego są zwolnione z VAT (§ 8 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia).
EWA SŁAWIŃSKA
Usługi między jednostkami budżetowymi a gospodarstwami pomocniczymi
Jakim dokumentem gospodarstwo utworzone przy samorządowej jednostce budżetowej ma dokumentować wartość usług wykonywanych na rzecz tej jednostki? Gospodarstwo pomocnicze jest czynnym podatnikiem podatku VAT, gdyż wykonuje usługi objęte tym podatkiem oraz usługi objęte zwolnieniem z § 8 ust. 1 pkt 14 rozporządzenia.
Jednostka budżetowa podlega takim samym regulacjom jak pozostali podatnicy podatku VAT. Charakterystyczne dla tych jednostek jest zwolnienie od tego podatku obowiązujące od 25 czerwca 2004 r. Dotyczy ono usług świadczonych między gospodarstwami pomocniczymi jednostek budżetowych, jednostkami budżetowymi i zakładami budżetowymi.
Nie podlegają jednak zwolnieniu usługi:
• usługi w zakresie rozprowadzania wody (PKWiU 41.00.2),
• usługi w zakresie gospodarki ściekami (PKWiU 90.0),
• usługi wywozu i unieszkodliwiania odpadów, (PKWiU 90.0),
• usługi sanitarne i pokrewne (PKWiU 90.0).
W związku z tym zwolnieniem warto zwrócić uwagę na to, że:
1) wprowadzono je od 25 czerwca 2004 r., a zatem usługi między tymi jednostkami dokonane między 1 maja 2004 r. a 25 czerwca 2004 r. nie korzystały z tego zwolnienia,
2) zwolnienie to dotyczy wyłącznie usług, co oznacza, że dostawy towarów dokonane między tymi jednostkami podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Usługi pomiędzy gospodarstwem pomocniczym a jednostką budżetową powinny być dokumentowane fakturami VAT z wykazaną stawką zw., chyba że przedmiotem usług są czynności wyłączone ze zwolnienia (wymienione powyżej). Gdy przedmiotem usług są czynności wyłączone ze zwolnienia na fakturze wykazuje się stawkę podatku (7%) obowiązującą w przypadku świadczenia usług dla pozostałych podmiotów.
Czy między jednostką budżetową a jej gospodarstwem pomocniczym może być zawarta umowa cywilnoprawna?
Jednostki budżetowe i gospodarstwa pomocnicze są jednostkami, którym ustawa o finansach publicznych przyznaje podmiotowość prawną, powołując je do wykonywania zadań publicznych. Do jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym ustawa taką zdolność przyznaje, stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, w tym przepisy dotyczące możliwości zawierania umów cywilnoprawnych (art. 331 Kodeksu cywilnego). Nie ma zatem przeciwwskazań, aby jednostki te zawierały w sposób prawnie skuteczny umowy cywilnoprawne, pod warunkiem że działają w granicach umocowania.
Usługi najmu
Jak rozliczyć VAT z tytułu wynajmu noclegów w jednostce budżetowej oświatowej?
Zakładam, że jednostka oświatowa nie tyle dysponuje bazą turystyczną w postaci pensjonatu czy hotelu, co dysponuje pomieszczeniami w bursach, internatach lub domach studenckich. Usługi zakwaterowania w takich jednostkach korzystają ze zwolnienia z VAT (poz. 1 załącznika nr 4 do ustawy). Ustawodawca nie ograniczył możliwości skorzystania z tego zwolnienia od tego, kto i na jakich zasadach korzysta z noclegu w takim obiekcie. Zatem jeżeli korzystają z nich inne osoby niż uczniowie czy studenci, zwolnienie również ma zastosowanie.
Należy uznać, że inaczej będzie wtedy, gdy szkoła zdecyduje się w okresie letnim na wynajem pomieszczeń szkolnych na zorganizowany wypoczynek dzieci i młodzieży (kolonie). Usługę taką należałoby potraktować jako usługę krótkotrwałego zakwaterowania (PKWiU 55.2) i opodatkować stawką 7% (poz. 140 załącznika nr 3 do ustawy o VAT). Jeżeli sama szkoła prowadziłaby usługę turystyczną, na którą składałyby się oprócz usług zakwaterowania również inne usługi, takie jak np. wyżywienie i organizowanie wycieczek, zajęć opieki itp., to taka kompleksowa usługa turystyczna byłaby opodatkowana stawką 22%. W tym przypadku Minister Finansów wprowadził jednak szczególne zwolnienie z VAT. Otóż zwolnione z VAT są usługi obozów, kolonii i usługi o podobnym charakterze organizowane przez szkoły i inne jednostki objęte ustawą o systemie oświaty, świadczone wyłącznie na rzecz dzieci i młodzieży z tych szkół i jednostek (§ 8 ust. 1 pkt 17 rozporządzenia).
Czy samorządowa jednostka budżetowa, która wynajmuje swoim pracownikom mieszkania z garażem, powinna płacić VAT od wynajmu garażu? Jak rozliczać podliczniki za wodę?
Tak, powinni Państwo płacić VAT od czynszu za garaż. Jest to bowiem wynajem pomieszczenia przeznaczonego na cele niemieszkalne. Wynajem na cele niemieszkalne podlega opodatkowaniu stawką 22%. Wynajem na cele mieszkalne jest zwolniony przedmiotowo z VAT (poz. 4 załącznika nr 4 do ustawy o VAT). Usługi te będą podlegały opodatkowaniu podatkiem VAT nawet gdy będą na rzecz pracowników świadczone nieodpłatnie. Usługi świadczone nieodpłatnie na cele osobiste pracowników są bowiem również opodatkowane podatkiem VAT (art. 8 ust. 2 ustawy o VAT), chyba że samorządowej jednostce budżetowej nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego związanego z tymi usługami (w całości lub części). Jeżeli podatnik świadczy te usługi nieodpłatnie, to podstawą opodatkowania będzie koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika (art. 29 ust. 12 ustawy).
W przypadku rozliczania kosztów wody, jednostka budżetowa może dokonać refakturowania kosztów dostarczania wody na podstawie faktur wystawionych przez podmiot świadczący usługę dostarczania wody. Warunkiem refakturowania takich usług jest, aby taki sposób rozliczania wynikał z pisemnych umów z lokatorami. Podatnik wystawiający refakturę musi być podatnikiem VAT czynnym, uprawnionym do wystawiania faktur.
W pozostałych przypadkach obciążenie lokatorów jest dokonywane rachunkami zwykłymi i regulowane wraz z opłatą czynszową.
Jesteśmy jednostką budżetową podległą starostwu. Świadczymy odpłatnie usługi opiekuńcze jako „pokoje komercyjne” dla osób oczekujących na miejsce w domu pomocy. Odpłatność ponosi rodzina i zgodnie z uchwałą rady powiatu jest ona odprowadzana na konto środków specjalnych. Czy usługi tego typu należy zakwalifikować do usług PKWiU 85.2 zgodnie z poz. 9 załącznika nr 4 do ustawy o VAT, czy też winny figurować w innej klasyfikacji.
Jedynym organem uprawnionym do dokonywania wiążącej wykładni co do przypisania określonych usług do grupowania PKWiU jest Urząd Statystyczny w Łodzi. Do tej jednostki powinni się Państwo zwrócić o dokonanie takiej kwalifikacji. Jeżeli Państwa usługi polegają na wynajmie pokoi, to należy je zakwalifikować jako usługi zakwaterowania opodatkowane stawką 7% (PKWiU 55.2 – poz. 140 załącznika nr 3 do ustawy). Natomiast jeżeli zakwaterowanie wiąże się z opieką nad osobami oczekującymi na miejsce w domu pomocy społecznej, to usługi te należałoby zakwalifikować jako usługi opieki społecznej (PKWiU 85) zwolnione z VAT (poz. 9 załącznika nr 4 do ustawy). Nie ma znaczenia, czy usługi te świadczone są przez odpowiednie instytucje (dom pomocy społecznej) czy też w ramach pomocy doraźnej.
Czy w myśl ustawy z 11 marca 2004 r. o podatkach od towarów i usług jednostka budżetowa prowadząca internat wyłącznie dla swoich pracowników i obciążająca ich wyłącznie poniesionymi kosztami za zużyte media jest zobowiązana do odprowadzania do urzędu skarbowego podatku VAT w wysokości 7% jak za usługi hotelowe.
Usługi zakwaterowania w internatach są zwolnione z VAT (poz. 1 załącznika nr 4 do ustawy o VAT) – PKWiU 55.23.15. Jeżeli prowadzony obiekt ma status internatu, to podmiot prowadzący ten internat, będący podatnikiem VAT, korzysta ze zwolnienia w zakresie świadczonych usług zakwaterowania w tym internacie.
Gmina chce zawrzeć z osobą fizyczną umowę o nieodpłatne udostępnienie obiektu budowlanego i lokalu z przeznaczeniem na adaptację na cele mieszkalne. Po zakończeniu robót adaptacyjnych osoba będąca inwestorem otrzymuje skierowanie na zawarcie umowy najmu lokalu mieszkalnego. Czy nieodpłatne udostępnienie lokalu na adaptację na cele mieszkalne jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług?
Czynność ta nie będzie opodatkowana podatkiem VAT. Nie stanowi bowiem dostawy towarów (ani odpłatnej, ani nieodpłatnej). Dostawą towarów jest bowiem przeniesienie prawa do rozporządzania rzeczą jak właściciel. Gmina natomiast udostępnia lokal, a nie przekazuje prawa do rozporządzania lokalem jak właściciel. Można byłoby ewentualnie uznać, że czynność ta jest nieodpłatną usługą. Usługą jest bowiem każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów. W przypadku świadczeń nieodpłatnych podstawą opodatkowania jest koszt świadczenia tych usług ponoszonych przez podatnika, czyli gminę. W tym przypadku gmina nie ponosi kosztów, a zatem nie ma wartości, od której należałoby ustalić podstawę opodatkowania. Skoro wartość podstawy opodatkowania wynosi 0, to podatek należny z tego tytułu tym samym też jest równy 0. Podsumowując, w przypadku tego rodzaju czynności nie będzie występowało opodatkowanie VAT.
Sprzedaż wydawnictw
Jak rozliczyć VAT w jednostce budżetowej oświatowej sprzedającej wydawnictwa?
W zakresie sprzedaży wydawnictw jednostki budżetowe obowiązują takie same zasady, jak innych podatników VAT. Z pytania nie wynika o jakiego rodzaju wydawnictwa chodzi.
Jeżeli byłyby to:
• książki oznaczone symbolem ISBN (z wyjątkiem książek adresowych, telefonicznych, teleksów i telefaksów, nut, map i ulotek) – podlegałyby opodatkowaniu stawką 0% (art. 146 ust. 1 pkt 3 lit. a) ustawy),
• czasopisma specjalistyczne, tj. czasopisma w nakładzie nie wyższym niż 15 000 egzemplarzy – podlegałyby opodatkowaniu stawką 0% (art. 146 ust. 1 pkt 3 lit. a) ustawy),
• gazety i czasopisma inne niż specjalistyczne podlegałyby opodatkowaniu stawką 7% (poz. 49 załącznika nr 3 do ustawy o VAT),
• pozostałe wydawnictwa podlegałyby opodatkowaniu stawką 22%.
Usługi stołówkowe
Jesteśmy jednostką budżetową (DPS), posiadamy stołówkę zamkniętą, z której korzystają mieszkańcy. Jednocześnie zatrudnieni pracownicy (osoba prawna – Zgromadzenie Sióstr) korzystają z posiłków odpłatnie. Dotychczas stosowaliśmy stawkę zw. Czy od 1 maja 2004 r. obowiązuje nas stawka 7% na posiłki? Nadmieniam, że DPS od 2 lat jest płatnikiem podatku VAT w zakresie środka specjalnego.
W przypadku korzystania z usług stołówkowych przez pracowników domu pomocy społecznej powstaje ten sam problem, jaki powstaje w przypadku opodatkowania tego rodzaju usług świadczonych przez stołówki szkolne. Aby ustalić, czy są to usługi świadczone w ramach pomocy społecznej zwolnione z VAT (poz. 9 zał. nr 4 do ustawy), czy też usługi stołówkowe opodatkowane stawką 7%, należy wystąpić do organu statystycznego w Łodzi o wydanie stosownej interpretacji o właściwej dla danej usługi klasyfikacji statystycznej.
Jeżeli usługi te zostaną sklasyfikowane w grupowaniu PKWiU 85, to będą korzystały ze zwolnienia z VAT. Zakładając, że:
• stołówka jest prowadzona przez personel wyłącznie dla pensjonariuszy domu pomocy społecznej i pracowników,
• stołówka nie jest prowadzona przez odrębny od domu pomocy społecznej podmiot gospodarczy, w tym także nie może być prowadzona przez gospodarstwo pomocnicze przy domu pomocy społecznej,
• stołówka nie przygotowuje posiłków na odrębne zlecenie,
• prowadzenie stołówki jest ściśle związane z działalnością domu pomocy społecznej
– usługi stołówkowe świadczone na rzecz pracowników szkoły mogą korzystać ze zwolnienia z VAT. Podobnie jak usługi stołówkowe świadczone na rzecz pensjonariuszy domu pomocy społecznej.
Dotacje
Jesteśmy zakładem budżetowym jednostki samorządu terytorialnego. Z budżetu gminy otrzymujemy dotację przedmiotową na utrzymanie obiektów sportowych oraz dotację celową na zadania inwestycyjne. Proszę o odpowiedź: Czy postąpiłam słusznie, jeśli od 1 maja br. od otrzymanych dotacji na inwestycje naliczyłam podatek VAT, wystawiając jednocześnie fakturę VAT wewnętrzną, a od dotacji przedmiotowych nie naliczyłam podatku VAT?
Nie postąpiła Pani prawidłowo. Otrzymane dotacje wlicza się do podstawy opodatkowania i opodatkowuje, jeżeli bezpośrednio wpływają na cenę dostawy towarów lub świadczonych usług. Dzieje się tak np. gdy dotacja jest przeznaczona na sfinansowanie w 50% cen biletów na obiekty sportowe. Natomiast otrzymane przez Panią dotacje stanowiły dofinansowanie inwestycji oraz dofinansowanie bieżących kosztów utrzymania. Nie finansowały ceny towarów ani świadczonych usług. Nieprawidłowo również udokumentowała Pani otrzymane dotacje fakturą wewnętrzną. Fakturą wewnętrzną dokumentuje się zwrócone kwoty dotacji, a nie otrzymane kwoty dotacji (art. 106 ust. 7 ustawy). Zatem w przypadku obu dotacji nie występuje podatek VAT. Nie powinna być również wystawiona faktura wewnętrzna.
Usługi szkoły dla przedszkola
Czy w świetle obowiązującej ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o finansach publicznych – w przypadku przeniesienia przez samorządową jednostkę budżetową przedszkola publicznego do budynku szkoły podstawowej:
• obsługa ekonomiczno-finansowa przedszkola, świadczona przez szkołę, będzie stanowiła działalność usługową opodatkowaną?
• partycypacja przedszkola w kosztach utrzymania budynku (media i inne koszty eksploatacyjne) będą dla szkoły stanowiły przychód opodatkowany?
Usługi świadczone pomiędzy gospodarstwami pomocniczymi jednostek budżetowych, jednostkami budżetowymi i zakładami budżetowymi, z wyjątkiem usług:
• w zakresie rozprowadzania wody (poz. 138 załącznika nr 3 do ustawy o VAT),
• w zakresie gospodarki ściekami oraz wywozu i unieszkodliwiania odpadów, usługi sanitarne i pokrewne (153 załącznika nr 3 do ustawy o VAT) oraz
• komunikacji miejskiej
są zwolnione z VAT (§ 8 ust. 1 pkt 14 rozporządzenia MF z 27 kwietnia 2004 r.).
Z tego powodu obsługa ekonomiczno-finansowa przedszkola świadczona przez szkołę będzie zwolniona z VAT. W przypadku nieodpłatnie świadczonych usług, podstawą opodatkowania będzie koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika.
Koszty związane z dostawą wody, odprowadzaniem ścieków i wywozem śmieci refakturowane ze szkoły na przedszkole będą podlegały opodatkowaniu na zasadach ogólnych (na podstawie faktury pierwotnej wystawionej przez usługodawcę na szkołę, szkoła wystawi refakturę bez doliczania marży, stosując taką samą stawkę VAT – 7%, jak faktyczny wykonawca usługi). Tylko wyżej wymienione trzy rodzaje usług świadczonych między zakładami i jednostkami budżetowymi będą podlegały opodatkowaniu. Zwolnione z podatku będą wszelkie inne rodzaje usług między tymi podmiotami.
Istotne jest, że wyłącznie usługi świadczone między ww. podmiotami podlegają zwolnieniu. Nie podlegają zwolnieniu natomiast odpłatne dostawy towarów, które podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, tak jak każda dostawa towarów.
Podstawa prawna
• Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535)