Z początkiem 2005 r. zaczną obowiązywać zmiany w zwolnieniach podatkowych przewidzianych w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgłoszone przez rząd propozycje dotyczące tych istotnych kwestii zostały bowiem zaaprobowane przez sejmową Komisję Finansów Publicznych.
Bardzo ważne dla wielu podatników przepisy dotyczące zwolnień zawarte są w art. 21 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.). Unormowania tego artykułu należą do najczęściej zmienianych. Także od przyszłego roku zacznie obowiązywać wiele nowych regulacji. Komisja Finansów Publicznych nie zgłosiła zastrzeżeń do rządowych propozycji w tym zakresie. Wyniki prac komisji rozpatrzy jeszcze Sejm.
Porządkowanie przepisów
Pierwsza istotna zmiana dotycząca nowego brzmienia lit. b) w art. 21 w ust. 1 w pkt 4 związana jest z uchyleniem ust. 5d w art. 21 ustawy. Zmiany te mają charakter porządkowy i ich celem jest zachowanie systematyki ustawy. Definicja dochodu – zawarta pośrednio w lit. b) oraz w ust. 5d – z tytułu udziału w funduszu ubezpieczeniowym w związku z inwestowaniem składki w fundusz inwestycyjny została przeniesiona do ust. 15 w art. 24.
Zwrot wkładów w spółdzielni albo w spółce
Także następna zmiana, dotycząca pkt 50 w art. 21 w ust. 1 ustawy, ma charakter porządkowy. Zgodnie z obecnym brzmieniem przepisu wolne od podatku dochodowego są przychody otrzymane w związku: ze zwrotem udziałów lub wkładów w spółdzielni albo wkładów w spółce, a także z umorzeniem udziałów lub akcji w spółce mającej osobowość prawną, w tym także z odpłatnym zbyciem udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu ich umorzenia – w części stanowiącej koszt nabycia (z zastrzeżeniem ust. 17 i 18), a jeżeli nabycie nastąpiło w drodze spadku lub darowizny, to do wysokości wartości z dnia nabycia spadku lub darowizny.
Nowe brzmienie pkt 50 spowoduje, że regulacja ta będzie podstawą zwolnienia jedynie przychodów otrzymanych w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów w spółdzielni albo wkładów w spółce osobowej, do wysokości wniesionych wkładów lub udziałów. Zwolnienie dotyczące przychodów uzyskanych z tytułu umorzenia udziałów lub akcji w spółce mającej osobowość prawną – obecne brzmienie pkt 50 lit. b) w art. 21 ust. 1 ustawy – stanowi w istocie szczególny sposób ustalania dochodu, podlegającego opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Stąd też – zdaniem rządu – reguła ta powinna być umieszczona w innej części ustawy, a nie w przepisach normujących zwolnienia przedmiotowe uważa rząd. Proponuje zatem wprowadzenie stosownej regulacji do przepisów normujących szczególny sposobu ustalania dochodu (rozdział 5 ustawy), poprzez nadanie nowego brzmienia ust. 5c w art. 24 ustawy.
Zdaniem autorów zmian, nie wywoła to negatywnych skutków podatkowych dla podatnika i – jak to jest obecnie – dochód uzyskany z tego tytułu będzie nadal opodatkowany 19-proc. zryczałtowanym podatkiem dochodowym (art. 30a ust. 1 pkt 4).
Wspomniane zmiany spowodują jednocześnie konieczność uchylenia ust. 5d, 17 i 18 w art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
WARTO WIEDZIEĆ
Nowe brzmienie przepisów zawartych w art. 21 ust. 1 pkt 50 spowoduje, że regulacja ta będzie podstawą zwolnienia jedynie przychodów otrzymanych w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów w spółdzielni albo wkładów w spółce osobowej, do wysokości wniesionych wkładów lub udziałów.
Świadczenia żywieniowe
Kolejna zmiana dotyczy zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Celem propozycji jest objęcie zwolnieniem także świadczeń żywieniowych przysługujących ze względu na szczególne warunki i charakter pełnionej służby, przysługujących na podstawie odrębnych przepisów. Przykładem może być regulacja zawarta w ustawie z dnia 11 września 2003 r. o służbie zawodowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. nr 179, poz. 1750 z późn. zm.) oraz art. 68 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2002 r. nr 21, poz. 205 z późn. zm.). Zgodnie z tymi przepisami, na rzecz żołnierzy realizowane są świadczenia rzeczowe w formie bezpłatnych posiłków i napojów, które – podobnie jak świadczenia wynikające z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy – powinny być wolne od podatku.
Następna zmiana dotyczy świadczeń otrzymywanych przez wolontariuszy i polega na zwolnieniu z opodatkowania wyżywienia, jakie otrzymuje wolontariusz.
WARTO WIEDZIEĆ
Ważną zmianą będzie objęcie zwolnieniem również świadczeń żywieniowych przysługujących ze względu na szczególne warunki i charakter pełnionej służby, przysługujących na podstawie odrębnych przepisów.
Odsetki od papierów wartościowych oraz odszkodowania
Następna zmiana polega na dodaniu do katalogu zwolnień przedmiotowych kolejnych dwóch tytułów. Na podstawie dodawanych przepisów wolne od podatku dochodowego będą:
• odsetki od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, w części odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów wartościowych od emitenta,
• odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu: ustanowienia służebności gruntowej, rekultywacji gruntów, szkód powstałych w uprawach rolnych i drzewostanie – w wyniku prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji związanych z budową urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami.
Obecnie wspomniane odsetki i odszkodowania zwolnione są od podatku dochodowego – odpowiednio – na podstawie:
• rozporządzenia ministra finansów z dnia 2 lutego 2004 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od niektórych dochodów oraz zwolnienia niektórych grup płatników z obowiązku pobrania podatku (Dz.U. nr 17, poz. 168),
• rozporządzenia ministra finansów z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od niektórych dochodów (przychodów) (Dz.U. nr 82, poz. 752).
Jak podkreśla rząd, istota zmian polega zatem na nadaniu określonym powyżej wyjątkom od zasady powszechności opodatkowania rangi przepisów ustawowych.
Przychody z kapitałów pieniężnych
W propozycjach dotyczących zmian w art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przyjęto, że przychodem z kapitałów pieniężnych jest wartość nominalna udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny.
Z obecnie obowiązującego przepisu wynika, że przychodem z kapitałów pieniężnych jest wartość nominalna udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach objętych za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część (przykładowo objęcie udziału w spółce w zamian za grunt). Z literalnego brzmienia przepisu można byłoby wnioskować, że w przypadku objęcia udziałów za przedsiębiorstwo, nominalna wartość tego udziału nie jest przychodem z kapitałów pieniężnych. Stosownie natomiast do art. 21 ust. 1 pkt 109 ustawy, wolna od podatku dochodowego jest wartość nominalna udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną albo wkładów w spółdzielni objętych za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Z zestawienia tych przepisów wynika, że za przychód uważa się wartość nominalną udziałów (akcji) albo wkładów w spółdzielni objętych za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Przyszłe rozwiązanie ma więc charakter porządkujący i dla podatników nie wywołuje żadnych skutków podatkowych (w związku ze zwolnieniem zawartym w art. 21 ust. 1 pkt 109 ustawy).
Zbywanie papierów wartościowych
Przy okazji warto wspomnieć, że z początkiem przyszłego roku nastąpi też doprecyzowanie przepisu dotyczącego stosowania tzw. metody FIFO (tzw. pierwsze przyszło, pierwsze wyszło) w sytuacji zbywania papierów wartościowych. Zdaniem podmiotów prowadzących rachunki papierów wartościowych oraz rzecznika praw obywatelskich, przepis art. 24 ust. 10 ustawy, jest nieczytelny. Nowe brzmienie tego przepisu wskazuje wprost, iż w przypadku podatnika posiadającego kilka rachunków i dokonującego zbycia papierów wartościowych, dla których nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia, stosuje się tę metodę odrębnie do każdego posiadanego przez podatnika rachunku. Konsekwencją tej zmiany jest wykreślenie ust. 7 z art. 30b ustawy.
Zasada ta ma również zastosowanie do dochodów uzyskanych z tytułu udziału w funduszach kapitałowych, o których mowa w art. 30a ust. 1 pkt 5 ustawy.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.Krzysztof Tomaszewski