Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pożyczkodawca musi pamiętać o tym, że dla niego przychód z pożyczki (otrzymane odsetki) opodatkowany jest zgodnie z art. 10 i art. 30a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Pożyczka poza działalnością
Z pierwszego wymienionego artykułu wynika, że źródłami przychodów są kapitały pieniężne (ust. 1 pkt 7). Natomiast art. 30a stanowi, że od uzyskanych dochodów (przychodów) z odsetek od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej, pobiera się 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy.
Wynika z tego, że przychodem z pożyczki są tylko odsetki. Co do zasady, przychody z pożyczek objęte są opodatkowaniem na zasadach odrębnego, specjalnie wyszczególnionego w ustawie źródła przychodów. Praktycznie oznacza to, że nie łączy się ich z innymi przychodami dla celów ewentualnego ustalenia zaliczki na podatek. Zgodnie z ust. 6 tego artykułu ten zryczałtowany podatek pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania. Natomiast zgodnie z art. 30a ust. 7 tego rodzaju dochodów (przychodów) nie łączy się z dochodami opodatkowanymi według skali tabeli podatkowej.
Gdy pożycza przedsiębiorca
Inaczej jest jednak w przypadku, gdy pożyczkodawcą jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą. Z art. 14 ust. 3 ustawy wynika, że za przychód z działalności gospodarczej uważa się skapitalizowane odsetki od kredytów i pożyczek. Dzieje się tak, mimo że zgodnie z art. 23 ustawy nie uważa się za koszt uzyskania przychodów udzielonych pożyczek. Mamy więc do czynienia z jednym z nielicznych przypadków, gdy na podstawie podatku dochodowego wydatek (udzielona pożyczka) nie jest uznawana za koszt uzyskania przychodu, w tym koszt prowadzonej działalności gospodarczej, za to przychód z tej pożyczki (odsetki) stanowi przedmiot opodatkowania. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą takie odsetki traktowane są jak przychody z działalności gospodarczej, a nie z kapitałów pieniężnych. Konsekwencją tego jest konieczność bieżącego wliczania ich do przychodów stanowiących podstawę do ustalania zaliczek na podatek dochodowy.
W przeciwieństwie jednak do standardowych przychodów z działalności gospodarczej, gdy moment powstania obowiązku podatkowego jest równoznaczny z wystawieniem rachunku czy faktury (przychód należny choćby faktycznie jeszcze nie uzyskany), w przypadku odsetek obowiązek podatkowy powstaje dopiero w momencie faktycznego otrzymania odsetek. Dopiero wówczas podatnik powinien zaksięgować je i w konsekwencji wziąć pod uwagę przy bieżącym ustalaniu zaliczki na podatek. Wynika to z treści art. 14 ust. 3 ustawy, zgodnie z którym do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się: otrzymanych pożyczek i kredytów oraz zwróconych pożyczek, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek, a także kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek.
Podatek od czynności pożyczki
Oddzielnego omówienia wymaga kwestia podatku od czynności cywilnoprawnych. Z istoty opodatkowania przychodów kapitałowych w postaci odsetek od pożyczek na zasadach przychodu z działalności gospodarczej wynika, że do przychodów tych zastosowanie mają przepisy dotyczące zasad ustalania kosztów uzyskania przychodów (art. 22 i 23 ustawy). W tym kontekście pojawia się pytanie, czy zapłacony od umowy pożyczki podatek od czynności cywilnoprawnych można uznać za koszt uzyskania przychodu? Tak, ponieważ zgodnie z ogólną regułą zawartą w art. 22 ustawy kosztem uzyskania przychodu z danego źródła jest każdy wydatek poniesiony w celu osiągnięcia tego przychodu, chyba że konkretny przepis art. 23 zawiera zasadę, iż wydatku tego nie można uznać za koszt uzyskania przychodów.
Lista wydatków
Artykuł 23 ma charakter enumeratywny, co oznacza, że wyspecyfikowana w nim lista wydatków, których nie można (w całości lub w części) uznać za koszt uzyskania przychodów, jest kompletna, czyli że ani fiskus, ani podatnik nie ma prawa do swobodnego jej poszerzania. Niewątpliwie podatek od czynności cywilnoprawnych trzeba zpłacić, by osiągnąć przychód (w postaci odsetek) z pożyczki. A w art. 23 znajdziemy co prawda zapis, iż nie jest kosztem uzyskania przychodu podatek dochodowy czy podatek od spadków i darowizn, natomiast nie ma zapisu, że nie może nim być podatek od czynności cywilnoprawnych. Dlatego nie ma przeszkód, by uznać go za koszt uzyskania przychodu w postaci odsetek.
Trzeba jednak pamiętać o tym, że przychód z odsetek pojawi się dopiero w chwili faktycznego otrzymania pieniędzy z tego tytułu. Tak więc dopiero wówczas możliwe będzie podatkowe odliczenie kosztów uzyskania przychodu.
EDYTA DOBROWOLSKA