Jak kupować i sprzedawać akcje

Pomnażanie pieniędzy na giełdzie wymaga czasu. Poza spektakularnymi spadkami i wzrostami, które w warunkach stabilnie funkcjonującej giełdy zdarzają się kilka razy do roku, notowania instrumentów finansowych podlegają nieznacznym wzrostom i spadkom. Zazwyczaj w rytm komunikatów informacyjnych ze spółek - o wynikach, planach inwestycyjnych lub korektach tych planów.

 

Jak długo inwestować

Różnice w notowaniach akcji w skali roku są ogromne. I to nawet w przypadku najstabilniejszych i największych (fachowcy mówią o największej kapitalizacji) spółek. Dla przykładu w skali ostatnich 12 miesięcy najniższe notowanie (minimum z 52 tygodni) Banku PKO BP wynosiło 35,76 zł, a najwyższe (maksimum z 52 tygodni) 59 zł. Jeszcze większe różnice występują w przypadku małych spółek. Dla przykładu 52-tygodniowe minimum dla Próchnika wynosiło 0,74 zł, zaś maksimum 2,02 zł.

To oznacza, że jeśli ktoś wykazał się wyczuciem i kupił akcje spółki w dniu ich najniższego notowania, a następnie był cierpliwy i doczekał maksimum, nieomalże potroił wartość tej części swojego portfela inwestycyjnego. Z kolei jeśli ktoś kupił akcje po kursie bliskim maksimum, a następnie potrzebował pieniędzy, które zainwestował w czasie, gdy akcje zniżkowały, naraził się na ogromną stratę.

Jak działa giełda

Sesje na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie odbywają się regularnie od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-16.35. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zarząd giełdy może na czas określony zmienić godziny odbywania sesji giełdowych.

Zarząd giełdy określa terminy, dni i harmonogram notowań instrumentów finansowych, a informacje w tej sprawie podaje do wiadomości uczestników obrotu co najmniej na dwa tygodnie przed ich wejściem w życie.

Nadzór nad przebiegiem i porządkiem sesji giełdowej sprawuje przewodniczący sesji. Jest nim upoważniony przez zarząd giełdy jej pracownik. Przede wszystkim w zwyczajowo przyjęty sposób (dzwon) oznajmia on otwarcie i zamknięcie sesji giełdowej. Co ważne, może on przedłużyć czas wprowadzania zleceń maklerskich na sesję lub zawiesić ich przyjmowanie, opóźnić otwarcie lub przedłużyć sesję, jak również zawiesić obrót giełdowy lub przerwać sesję, jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo obrotu giełdowego lub interes jego uczestników.

Przewodniczący sesji rozstrzyga też ewentualne spory związane z przebiegiem i porządkiem sesji, które wymagają natychmiastowego rozpatrzenia.

Na sesjach giełdowych notowania odbywają się w systemie notowań ciągłych oraz kursu jednolitego z jednokrotnym lub dwukrotnym określaniem kursu. System notowań dla danego instrumentu finansowego określa zarząd giełdy lub upoważniony przez niego pracownik giełdy.

Podstawę dla ustalenia dopuszczalnych wahań kursów w danym systemie notowań stanowi kurs odniesienia. Dla kursu otwarcia w systemie notowań ciągłych jest nim ostatni kurs zamknięcia.

Natomiast kursem odniesienia dla kursu transakcyjnego i dla kursu zamknięcia jest kurs otwarcia wyznaczony w trakcie otwarcia lub w trakcie równoważenia na otwarciu. Z kolei w przypadku transakcji zawieranych z dodatkowym graniczeniem wahań kursów, kursem odniesienia dla kursu transakcyjnego jest kurs ostatniej transakcji zawartej na danej sesji giełdowej na podstawie danego zlecenia maklerskiego.

W przypadku braku kursu otwarcia wyznaczonego w powyższy sposób, kursem odniesienia dla kursu transakcyjnego i dla kursu zamknięcia jest ostatni kurs zamknięcia.

Ale w przypadku zmiany ograniczeń wahań kursów w trakcie sesji i wyznaczenia kursu transakcyjnego poza dotychczasowymi ograniczeniami, kursem odniesienia dla kursu transakcyjnego i dla kursu zamknięcia jest górne ograniczenie wahań kursów obowiązujące przed tą zmianą - w przypadku gdy kurs transakcyjny został wyznaczony powyżej tego ograniczenia albo dolne ograniczenie wahań kursów obowiązujące przed tą zmianą - w przypadku gdy kurs transakcyjny został wyznaczony poniżej tego ograniczenia. Kursem odniesienia dla kursu jednolitego jest ostatni kurs jednolity.

Ile zainwestować

Ponieważ z zakupem i sprzedażą akcji oraz wszelkich innych instrumentów finansowych wiążą się opłaty, decydując się na konkretne operacje, musimy je wkalkulować w ostateczny wynik inwestowania. Najniższe opłaty będziemy ponosić, przeprowadzając operacje za pośrednictwem internetu. Typowa opłata za kupno oraz sprzedaż wynosi wtedy ok. 0,4 proc. wartości zlecenia, ale nie mniej niż 5 zł. Oznacza to, że wartość przeciętnej transakcji powinna być nie niższa niż 500 zł, a najlepiej powinna oscylować w granicach 1,2-1,3 tys. zł. W przeciwnym bowiem przypadku, zwłaszcza jeśli wartość transakcji będzie niższa niż 500 zł, z ewentualnego przyrostu wartości instrumentu finansowego, w który zainwestowaliśmy 2 proc. albo i więcej, pochłoną prowizje maklerskie za realizację zleceń.

Jeszcze gorzej ten rachunek przedstawia się, gdy nie mamy rachunku internetowego, a zlecenia składać będziemy telefonicznie. Wówczas bowiem standardowa wartość prowizji maklerskiej - i to o wartości liczonej w wielu tysiącach złotych - wynosi 1 proc. wartości transakcji.

Z kolei, by stworzyć w miarę stabilny portfel inwestycyjny, warto zakupić przynajmniej 5-7 instrumentów finansowych. To oznacza, że aby zacząć inwestować na giełdzie, trzeba dysponować przynajmniej kwotą 10 tys. zł, nim zdecydujemy się na zawarcie umowy z domem maklerskim.

Notowania ciągłe

Kurs otwarcia oraz kurs zamknięcia dla notowań ciągłych określany jest na podstawie zleceń maklerskich, przy zastosowaniu kolejno następujących zasad: 1) maksymalizacji wolumenu obrotu, 2) minimalizacji różnicy między liczbą instrumentów finansowych w zleceniach sprzedaży i zleceniach kupna możliwych do zrealizowania po określonym kursie, 3) minimalizacji różnicy między kursem określanym a kursem odniesienia.

Z chwilą ogłoszenia kursu otwarcia (zamknięcia) staje się on ceną, po której zostają zawarte transakcje giełdowe na otwarciu (zamknięciu).

W przypadku, gdy najwyższy limit ceny w zleceniu kupna jest niższy od najniższego limitu ceny w zleceniu sprzedaży lub gdy występują wyłącznie zlecenia kupna lub wyłącznie zlecenia sprzedaży lub gdy występuje brak zleceń (rynek zleceń rozbieżnych), za kurs otwarcia przyjmuje się kurs pierwszej transakcji na danej sesji zawartej w systemie notowań ciągłych, a za kurs zamknięcia kurs ostatniej transakcji na danej sesji. Jeśli na danej sesji nie zawarto żadnej transakcji, kursu otwarcia oraz kursu zamknięcia nie określa się.

ZLECENIE MAKLERSKIE

Zlecenie maklerskie powinno określać w szczególności:

- nazwę lub kod instrumentu finansowego, którego zlecenie dotyczy,

- rodzaj oferty (kupno lub sprzedaż),

- limit ceny lub polecenie wykonania zlecenia bez określania limitu ceny,

- liczbę instrumentów finansowych mających być przedmiotem transakcji,

- termin ważności zlecenia,

- nazwę lub kod wystawcy zlecenia,

- datę wystawienia zlecenia.

W systemie notowań ciągłych obowiązują ograniczenia wahań kursów. Kurs otwarcia może być wyższy (górne ograniczenie) lub niższy (dolne ograniczenie) od kursu odniesienia najwyżej o 10 proc. w przypadku akcji i o 3 punkty procentowe w przypadku obligacji. Z tym że po okresie równoważenia przewodniczący sesji może zmienić ograniczenia wahań kursów, przy czym największe dopuszczalne odchylenie kursu otwarcia od kursu odniesienia nie może przekroczyć 21 proc. w przypadku akcji i 6 punktów procentowych w przypadku obligacji.

Podobnie w przypadku wyznaczenia kursu otwarcia w trakcie otwarcia lub w trakcie równoważenia na otwarciu, kurs transakcyjny i kurs zamknięcia może być wyższy (górne ograniczenie) lub niższy (dolne ograniczenie) od kursu odniesienia, najwyżej o 10 proc. w przypadku akcji i o 3 punkty procentowe w przypadku obligacji. A w przypadku braku wyznaczenia kursu otwarcia w trakcie otwarcia lub w trakcie równoważenia na otwarciu, kurs transakcyjny i kurs zamknięcia może być wyższy (górne ograniczenie) lub niższy (dolne ograniczenie) od kursu odniesienia najwyżej o 10 proc. w przypadku akcji i o 3 punkty procentowe w przypadku obligacji. Zaś po okresie zawieszenia lub po okresie równoważenia, przewodniczący sesji może zmienić ograniczenia wahań kursów, przy czym największe dopuszczalne odchylenie kursu transakcyjnego i kursu zamknięcia od kursu odniesienia także nie może przekroczyć 21 proc. w przypadku akcji i 6 punktów procentowych w przypadku obligacji.

Po ogłoszeniu rozpoczęcia notowań ciągłych transakcje zawierane są po kursie transakcyjnym równym limitowi ceny zlecenia oczekującego, z zastrzeżeniem. Zlecenia oczekujące na realizację wykonywane są według limitu ceny, a gdy limity ceny są takie same, według kolejności przyjęcia lub ujawnienia zlecenia.

Kurs teoretyczny jest określany na bieżąco zgodnie powyższymi zasadami i podawany do publicznej wiadomości w okresie pomiędzy rozpoczęciem przyjmowania zleceń maklerskich w danym dniu a początkiem notowań ciągłych, w okresie pomiędzy początkiem przyjmowania zleceń maklerskich na zamknięcie a określeniem kursu zamknięcia oraz w okresie równoważenia.

Ważne!

Kurs akcji notowanych na giełdzie określany jest w złotych lub innej walucie wymienialnej określonej przez zarząd giełdy dla danych akcji, zaś kurs obligacji w procentach ich wartości nominalnej - z dokładnością określoną przez zarząd giełdy

Notowania jednolite

Podobnie jak w przypadku notowań ciągłych kurs otwarcia oraz kurs zamknięcia dla notowań jednolitych określany jest na podstawie zleceń maklerskich przy zastosowaniu kolejno następujących zasad: maksymalizacji wolumenu obrotu, minimalizacji różnicy między liczbą instrumentów finansowych w zleceniach sprzedaży i zleceniach kupna możliwych do zrealizowania po określonym kursie, minimalizacji różnicy między kursem określanym a kursem odniesienia.

Z chwilą ogłoszenia kursu otwarcia (zamknięcia) staje się on ceną, po której zostają zawarte transakcje giełdowe na otwarciu (zamknięciu).

W przypadku gdy najwyższy limit ceny w zleceniu kupna jest niższy od najniższego limitu ceny w zleceniu sprzedaży lub gdy występują wyłącznie zlecenia kupna lub wyłącznie zlecenia sprzedaży, lub gdy występuje brak zleceń (rynek zleceń rozbieżnych), za kurs otwarcia przyjmuje się kurs pierwszej transakcji na danej sesji zawartej w systemie notowań ciągłych, a za kurs zamknięcia kurs ostatniej transakcji na danej sesji. Jeśli na danej sesji nie zawarto żadnej transakcji, kursu otwarcia oraz kursu zamknięcia nie określa się.

Ważne!

Cenę oznaczoną w zleceniu maklerskim uważa się w przypadku oferty kupna za cenę maksymalną, a w przypadku oferty sprzedaży za cenę minimalną

Także w systemie notowań ciągłych obowiązują ograniczenia wahań kursów. Są one podobne do ograniczeń stosowanych w systemie notowań ciągłych. Podobnie jak zasady ogłaszania kursu teoretycznego.

Po ogłoszeniu rozpoczęcia notowań ciągłych transakcje zawierane są po kursie transakcyjnym równym limitowi ceny zlecenia oczekującego. Zlecenia oczekujące na realizację wykonywane są według limitu ceny, a gdy limity ceny są takie same, według kolejności przyjęcia lub ujawnienia zlecenia.

Jakie instrumenty kupować

Początkujący inwestor powinien skoncentrować się na rynku podstawowym giełdy i przede wszystkim na akcjach spółek o wysokiej kapitalizacji, głównie wchodzących w skład WIG20. Ryzyko ich zakupu jest stosunkowo najmniejsze. Kursy akcji wcześniej czy później będą zwyżkować. Duże jest też prawdopodobieństwo, że spółki wypłacać będą dywidendę.

Oznacza to, że operację zakupu przeprowadzać będziemy na rynku podstawowym. Ponadto spółki takie są notowane w systemie notowań ciągłych. Oznacza to, że przed zakupem możemy sprawdzić, jaki jest ich kurs. Nawet jeśli nie mamy dostępu do notowań w trybie rzeczywistym - za taki dostęp trzeba dodatkowo płacić - to zarówno na stronie internetowej giełdy, jak i na takiej stronie np. domu maklerskiego, który prowadzi nasz rachunek inwestycyjny - mamy nieodpłatny dostęp do notowań z 15-minutowym opóźnieniem.

Gdzie szukać informacji

Nim podejmiemy decyzję o zakupie akcji lub innych instrumentów finansowych, powinniśmy przeanalizować dane dotyczące nie tylko notowań kursów tej spółki w ostatnim czasie i ewentualnych prognoz, ale i samej spółki. Zwłaszcza wyników osiąganych przez nią w ostatnim czasie, składu akcjonariuszy, którzy mają znaczne pakiety akcji, maksymalne i minimalne notowania z okresu ostatnich 52 tygodni. Warto też poznać prognozę dla branży, w której interesująca nas spółka działa.

POWSZECHNOŚĆ INFORMACJI GIEŁDOWYCH

Giełda upowszechnia niezwłocznie informacje dotyczące transakcji i obrotów na rynku podstawowym, a w szczególności następujące dane:

- pięć najlepszych ofert kupna i ofert sprzedaży, z uwzględnieniem liczby zleceń oraz skumulowanego wolumenu zleceń przy danym poziomie cenowym - w stosunku do ofert zamieszczanych w arkuszu zleceń - w czasie rzeczywistym,

- wielkość obrotów w ujęciu ilościowym oraz cenę i czas zawarcia transakcji - dla każdej transakcji zawartej na sesji giełdowej - niezwłocznie po zawarciu transakcji,

- wielkość obrotów w ujęciu ilościowym oraz cenę zawarcia transakcji - dla każdej transakcji zawartej poza sesją giełdową (transakcji pakietowej) - najpóźniej przed rozpoczęciem następnej sesji,

- kursy otwarcia i zamknięcia, kursy minimalny i maksymalny oraz wielkość obrotów w ujęciu wartościowym i ilościowym - dla instrumentów finansowych notowanych w systemie notowań ciągłych - niezwłocznie po zakończeniu sesji,

- kursy jednolite oraz wielkość obrotów w ujęciu wartościowym i ilościowym - dla instrumentów finansowych notowanych w systemie notowań jednolitych - niezwłocznie po zakończeniu sesji,

- wartość indeksów, które są podstawą do określenia ceny (wartości) instrumentów finansowych będących instrumentami pochodnymi - zgodnie z zasadami konstrukcji danego indeksu, jednak co najmniej raz dziennie - niezwłocznie po zakończeniu sesji,

- dzienną i ostateczną cenę rozliczeniową - dla instrumentów finansowych będących instrumentami pochodnymi, niezwłocznie po zakończeniu sesji.

Informacje te są upowszechniane w formie elektronicznej.

Danych tych najlepiej jest szukać na stronach internetowych giełdy - www.gpw.pl, stronach internetowych domu maklerskiego, z którym zawarliśmy umowę o prowadzenie rachunku inwestycyjnego, czy stronach internetowych prasy fachowej, np. www.parkiet.com.pl. Tam znajdziemy też przeważnie linki odsyłające do stron internetowych spółek publicznych, których akcje są w kręgu naszego zainteresowania.

Na powyższych stronach internetowych znajdziemy też rekomendacje domów maklerskich oraz innych instytucji finansowych dotyczące wielu spółek notowanych na giełdzie. Nie są to rekomendacje bardzo aktualne - za takie, jak za notowania akcji w czasie rzeczywistym, trzeba dodatkowo płacić - ale mogą być one bardzo przydatną wskazówką, czy warto akcje określonej spółki kupować, akumulować czy jak najszybciej się ich pozbywać.

Oficjalną publikacją Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie jest Ceduła Giełdy Warszawskiej. Podawane w tabeli notowań ceduły dane obejmują w szczególności:

- kursy otwarcia i zamknięcia, kursy minimalny i maksymalny oraz wielkość obrotów w ujęciu wartościowym i ilościowym - dla instrumentów finansowych notowanych w systemie notowań ciągłych,

- kursy jednolite oraz wielkość obrotów w ujęciu wartościowym i ilościowym - dla instrumentów finansowych notowanych w systemie notowań jednolitych,

- wartość indeksów, które są podstawą do określenia ceny (wartości) instrumentów finansowych będących instrumentami pochodnymi,

- dzienną i ostateczną cenę rozliczeniową - dla instrumentów finansowych będących instrumentami pochodnymi.

Ważne!

Po określeniu kursu zamknięcia mogą być składane dodatkowe zlecenia kupna i sprzedaży z limitem ceny równym kursowi zamknięcia (dogrywka). Dogrywkę można przeprowadzić, jeżeli na zakończenie notowań ciągłych określono transakcyjny kurs zamknięcia

RÓWNOWAŻENIE RYNKU

Jeżeli przy określaniu kursu otwarcia (zamknięcia) kurs określony według przyjętych zasad wykracza poza ograniczenia wahań kursów, kurs otwarcia (zamknięcia) nie jest ogłaszany i rozpoczyna się równoważenie rynku. W trakcie równoważenia członkowie giełdy mogą składać dodatkowe zlecenia kupna i sprzedaży oraz anulować i modyfikować wcześniej złożone zlecenia. Z chwilą stwierdzenia, że na skutek równoważenia możliwe jest określenie kursu otwarcia (zamknięcia) mieszczącego się w ograniczeniach wahań kursów, równoważenie ulega zakończeniu i ogłaszany jest kurs otwarcia (zamknięcia).

SŁOWNIK INWESTORA GIEŁDOWEGO

Obrót giełdowy

Biuro maklerskie - przedsiębiorstwo prowadzące działalność maklerską na podstawie zgody wydanej przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Rachunek inwestycyjny - rachunek otwierany w biurze maklerskim, służący do zawierania transakcji na GPW. Składa się on z reguły z rachunku papierów wartościowych i rachunku pieniężnego.

Obrót giełdowy - transakcje kupna i sprzedaży papierów wartościowych zawierane na giełdzie.

Obrót pierwotny - oferowanie i sprzedaż papierów wartościowych nowej emisji oraz nabywanie tych papierów.

Obrót wtórny - kupno i sprzedaż papierów wartościowych pomiędzy podmiotami, z których żaden nie jest emitentem lub nie występuje jako emitent tych papierów.

Limit ceny - w zleceniach kupna jest to najwyższa cena, jaką gotowy jest zapłacić inwestor za dany instrument finansowy, a w zleceniach sprzedaży jest to najniższa cena, za jaką inwestor jest gotów sprzedać taki instrument.

Notowania jednolite - notowania, w trakcie których ogłaszany jest tylko jeden kurs dla danego papieru wartościowego. Obrót może odbywać się tylko według tego kursu.

Kurs jednolity - kurs giełdowy ogłaszany dwa razy dziennie o godz. 11.15 i 15.00 dla spółek notowanych systemie kursu jednolitego. Jest to kurs, po jakim są zawierane transakcje obrotu instrumentami finansowymi dotyczącymi tych spółek.

Notowania ciągłe - notowania, w trakcie których kurs papieru wartościowego może się zmieniać ciągle, a operacje kupna i sprzedaży odbywają się wedle najlepszej oferty sprzedającego i najlepszej oferty kupującego.

Fixing - jeden z kluczowych momentów w trakcie sesji, którym jest ustalany kurs. Fixing występuje i w systemie kursu jednolitego, i w systemie notowań ciągłych. W systemie kursu jednolitego odbywa się on dwa razy dziennie, o godz. 11.15 i 15.00. W systemie notowań ciągłych mamy fixing na otwarcie o godz. 9.00 - ustalany jest wtedy kurs otwarcia na rynku instrumentów pochodnych, i o godz. 10.00 - na rynku kasowym. Mamy też fixing na zamknięcie, o godz. 16.00. Ustalany jest wówczas kurs zamknięcia zarówno dla instrumentów pochodnych, jak i rynku kasowego.

TKO - teoretyczny kurs otwarcia. Kurs ustalany na podstawie złożonych zleceń, prezentowany przed ogłoszeniem kursu z fixingu na otwarcie, na zamknięcie i z notowań jednolitych.

Kurs odniesienia - kurs, względem którego wyznaczane jest maksymalne odchylenie kursu. W notowaniach jednolitych kursem odniesienia jest ostatni kurs jednolity danego instrumentu finansowegp. W notowaniach ciągłych kursem odniesienia staje się kurs wyznaczony w trakcie fixingu na otwarcie lub w trakcie równoważenia na otwarciu. Kursem odniesienia dla instrumentów, dla których w trakcie fixingu na otwarcie nie został wyznaczony kurs otwarcia, jest kurs zamknięcia z poprzedniej sesji.

Kurs otwarcia (kurs zamknięcia) - jest to kurs, po jakim zawierane są transakcje na otwarcie (transakcje na zamknięcie) notowań ciągłych. Jest on określany tak, by maksymalizować wielość obrotu, a jednocześnie minimalizować różnice pomiędzy liczbą papierów wartościowych w zleceniach sprzedaży i zleceniach kupna możliwych do zrealizowania po określonym kursie oraz by różnica między określanym kursem a kursem odniesienia była możliwie najmniejsza. W przypadku gdy najwyższy limit ceny w zleceniach kupna jest niższy od najniższego limitu ceny w zleceniach sprzedaży lub występują tylko zlecenia kupna lub tylko sprzedaży albo nie ma zleceń, za kurs otwarcia przyjmuje się kurs pierwszej transakcji zawartej na sesji, a za kurs zamknięcia kurs ostatniej transakcji na sesji. Nie ustala się kursu otwarcia (zamknięcia), gdy na sesji nie zawarto żadnej transakcji.

Dogrywka - część sesji giełdowej w notowaniach ciągłych i jednolitych. W notowaniach ciągłych dogrywka toczy się w godzinach 16.10-16.20 i można na niej zawierać transakcje po kursie określonym na fixingu na zamknięcie. W notowaniach jednolitych mamy dwie dogrywki. Pierwsza ma miejsce w godzinach 11.15-11.45, dla pierwszego fixingu. Druga - w godzinach 15.00-15.30, dla drugiego fixingu, a można na nią składać zlecenia i zawierać transakcje po cenie ustalonej na każdym z fixingów.

Transakcja pakietowa - transakcja giełdowa przeprowadzana poza sesją, której m.in. minimalną wielkość i odchylenie od ceny rynkowej określa Regulamin giełdy.

Zawieszenie notowania - tymczasowe zaprzestanie ustalania ceny na określony instrument finansowy przez określony czas. Notowania zawiesza się ze względu na interes lub bezpieczeństwo uczestników obrotu albo na wniosek emitenta.

EDWARD DĄBROWSKI

gp@infor.pl