Czy biuro rachunkowe musi udzielić komornikowi informacji o klientach?

Jakich informacji może wymagać komornik od biura rachunkowego obsługującego dłużnika oraz jaki jest ich zakres?

Zdaniem radców prawnych, komornikom nadano odpowiednie kompetencje i narzędzia władcze, które umożliwiają mu żądania od podmiotów i instytucji informacji o dłużnikach. Jednym z takich narzędzi jest właśnie wymieniony wcześniej art. 761 par. 1 k.p.c.

Dobrym przykładem takich podmiotów które posiadają lub mogą posiadać wiedzę o majątku dłużnika są właśnie biura rachunkowe. Informacji których komornik może wymagać, muszą być niezbędne do zgodnego z prawem przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego. Przykładem może być tutaj to, że komornik może ustalać poprzez uboczne podmioty czy dłużnik jest właścicielem zajętej rzeczy ale nie ma prawa już domagać się wskazania miejsca pracy lub wysokości wynagrodzenia dłużnika od biura rachunkowego. Zgodnie z art. 913 k.p.c. takich informacji może wymagać jedynie od instytucji wyjawienia majątku.

Czy przekazanie komornikowi informacji o wystawionych przez dłużnika fakturach jest wiedzą niezbędną? Czy poinformowanie o nadwyżce podatku naliczonego nad należnym w Urzędzie Skarbowym to już nadużycie?

Należy zwrócić szczególną uwagę na to, że jeżeli komornik żąda przekazania kopii faktur przychodowych dłużnika (czyli wystawionych przez niego) to po to, aby spisać dane nabywców i wysłać do nich zajęcie wierzytelności. Dodatkowo, banki też mają obowiązek wskazania komornikowi rachunków bankowych dłużnika gdy ten o nie pyta i nie zasłaniają się przy tym tajemnicą. W praktyce komornicy potrafią zapytać księgowych także czy klient-dłużnik płaci za usługi księgowe ze swojego rachunku bankowego czy może w jego imieniu robi to osoba trzecia. Co ciekawe, jeśli okaże się że zobowiązanie klienta-dłużnika reguluje osoba trzecia, to komornicy potrafią w ten sposób stwierdzić, że to może to być dłużnik naszego klienta który w ten sposób spłaca swój dług. Oczywiście po ujawnieniu danych tej osoby trzeciej ona również dostanie pismo o zajęciu tej ewentualnej wierzytelności. Jak już zostało to powyżej ustalone, jeżeli komornik żąda informacji mogących przyczynić się do skutecznej egzekucji, to podmiot prowadzący księgowość dłużnika ma obowiązek przekazać je komornikowi.

Czy możemy stracić klienta przez ujawnienie tajemnicy zawodowej?

W toku przygotowania danych do niniejszego artykułu spotkałam się z różnymi opiniami. Fora księgowo-podatkowe aż huczą od przeróżnych informacji. Najczęstszą z którą się spotkamy to taka, że tajemnica zawodowa chroni jedynie doradców podatkowych. Jak możemy dowiedzieć się na stronie głównej Krajowej Izby Doradców Podatkowych: „Z art. 37 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym wynika, że doradca podatkowy obowiązany jest do zachowania w tajemnicy faktów i informacji, z którymi zapoznał się w związku z wykonaniem zawodu. Zasady te stosuje się odpowiednio do osób zatrudnionych przez doradcę podatkowego oraz podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym, w zakresie wykonywania przez te osoby czynności doradztwa podatkowego. (…) Ponadto obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej przez doradców podatkowych podkreślony został w uchwalonych przez Krajowy Zjazd Doradców Podatkowych Zasadach Etyki Doradców Podatkowych oraz potwierdzony rotą ślubowania doradcy podatkowego: „Przyrzekam, że jako doradca podatkowy będę wykonywać ten zawód kierując się dobrem swoich klientów, z całą sumiennością i rzetelnością, zgodnie z prawem, wiedzą, zasadami etyki zawodowej. Poznane w związku z wykonywaniem zawodu fakty i informacje zachowam w tajemnicy wobec osób trzecich”. Oznacza to, że doradca podatkowy ma zapewnioną formalną, ustawową ochronę i zabezpieczenie przed próbą uzyskania od niego przez jakąkolwiek instytucję czy nawet sąd tego, co zostało mu powierzone w najskrytszej tajemnicy przez swojego klienta, który okazuje się dłużnikiem.

Jednakże nawet takie zasady działania doradcy podatkowego nie zwalniają go samoistnie z udzielenia informacji a dłużnik nie dostanie tym samym ochrony i zwolnienia z zajęcia wierzytelności tylko dlatego, że skorzystał z usług doradcy podatkowego. Okazuje się jednak, że Sąd na wniosek doradcy podatkowego może znieść obowiązek tajemnicy zawodowej wobec swojego klienta – w tym przypadku dłużnika i z zasady tak właśnie postępuje, aby dłużnik nie mógł uniknąć odpowiedzialności za swoje długi. Doradca podatkowy dostając pismo od komornika wzywające do udzielenia informacji poufnych o swoim kliencie, powinien zwrócić się do Sądu o zniesienie obowiązującej go tajemnicy zawodowej.

Odpowiadając na powyższe pytanie: tak – możemy stracić klienta, ale będzie to decyzją naszego zleceniodawcy. Ma on prawo rezygnacji z usług danego biura i może wypowiedzieć umowę zgodnie z ustalonymi terminami.

Zapisy dotyczące nieudzielania informacji w umowach z biurami rachunkowymi

Co do biur rachunkowych, często w umowach o usługi księgowe można znaleźć punkt o tym że biuro księgowe zobowiązuje się do nieudzielania żadnych informacji na temat działalności swojego zleceniodawcy osobom trzecim - jednakże z dodaniem najważniejszego - poza uprawnionymi do tego organami kontroli państwowej. Praktykuje się również dodanie zapisu, że biuro rachunkowe udzieli informacji owym organom (w tym właśnie komornikowi) po uprzednim powiadomieniu Zleceniodawcy o fakcie zaistnienia kontroli.

Dobrym biznesowym zwyczajem będzie faktyczne poinformowanie swojego klienta, że takie pismo dotyczące go od komornika dostaliśmy. Jeżeli organ kontroli nie nałoży na biuro rachunkowe zakazu informowania klienta, to w świetle zapisu umownego, powinniśmy poinformować o czynnościach komorniczych. Prawdopodobnie, klient-dłużnik dostanie także odpis wysłanego pisma do biura rachunkowego, więc i tak dowie się o całej sytuacji. Warto nadmienić, iż zdaniem radców prawnych, nawet jeśli któreś z biur rachunkowych nie zastosowało takiego wyłączenia o informowaniu komorników w swojej umowie z klientem to i tak biuro ma obowiązek udzielenia komornikowi niezbędnych informacji. Skoro wspomniany przeze mnie wcześniej przepis ustawy nakłada na biuro obowiązek udzielenia informacji komornikowi, to zapis umowny z klientem który biurom tego zabrania, jest nieważny. Ustawa jest ponad umową między biurem a klientem.

Dobra wiadomość dla podmiotów obsługujących księgowość klienta-dłużnika

Jedyną chyba korzystną informacją dla księgowych w takiej sytuacji jest to, że za sporządzenie zestawień podmiot zajmujący się księgowością klienta-dłużnika może żądać od komornika wynagrodzenia. Mówi o tym art. 6 pkt 7 ustawy o kosztach komorniczych. Przysługujące wynagrodzenie jest uiszczane przez komornika po udzieleniu informacji, w terminie 7 dni od dnia otrzymania przez komornika wniosku (art. 14 ust. 3 ustawy o kosztach komorniczych). Taki koszt komorniczy jest rozliczany w ramach wydatków w postanowieniu kończącym postępowanie egzekucyjne (art. 770 k.p.c.). W rozporządzeniu ministra sprawiedliwości z 21 grudnia 2018 r. jest szczegółowa regulacja wysokości wynagrodzenia o które może ubiegać się podmiot udzielający informacji.

Reasumując: wymieniony wcześniej art. 761 par. 1 k.p.c. pozwala komornikom wysłać podmiotom obsługującym księgowość wezwanie do udzielenia informacji o kliencie biura. Podmiot prowadzący księgowość ma obowiązek udzielić informacji które są niezbędne do zgodnego z prawem przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego. Nie ma znaczenia czy podmiotem obsługującym księgowość jest doradca podatkowy czy biuro rachunkowe. Uzyskanie informacji od doradcy podatkowego może jedynie trwać dłużej ze względu na zwrócenie się doradcy do sądu o zwolnienie go z tajemnicy zawodowej. Za przekazanie komornikowi wypisów, rejestrów czy zestawień należy się wynagrodzenie podmiotowi przekazującemu zgodnie w wymienionym wcześniej rozporządzeniem ministra sprawiedliwości.

mgr Monika Białobrzewska