Przeciwdziałanie praniu pieniędzy (AML). Biuro rachunkowe jako instytucja obowiązana

Przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Czym jest AML?

AML, to angielski skrót wyrażenia Anti Money Laundering, który oznacza w języku polskim: Przeciwdziałanie Praniu Pieniędzy. W polskim prawie przepisy dotyczące tego zagadnienia znajdują się w ustawie z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tekst jednolity: Dz.U. 2020 poz. 971, ostatnia zmiana: Dz.U. 2021 poz. 815).

Poszerzenie katalogu instytucji obowiązanych

W aktualnym stanie prawnym katalog instytucji obowiązanych został rozbudowany względem poprzedniego brzmienia ustawy. Dodanych zostało kilka kategorii podmiotów zobowiązanych do stosowania tej ustawy. Obecnie jednostkami zobowiązanymi są również:

● przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, których podstawową działalnością gospodarczą jest świadczenie usług polegających na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego, niebędącymi innymi instytucjami obowiązanymi (art. 2 ust. 1 pkt 15 lit. a u.p.p.p.). Wprowadzenie tej kategorii przedsiębiorców jest wynikiem wdrożenia do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z 30 maja 2018 r., zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849. Przepis dyrektywy 2015/849 we wcześniejszym brzmieniu dotyczył wyłącznie biegłych rewidentów, zewnętrznych księgowych i doradców podatkowych. Obecnie rozszerzono stosowanie jej przepisów m.in.:

do osób fizycznych lub prawnych podczas wykonywania ich działalności zawodowej biegłych rewidentów, zewnętrznych księgowych i doradców podatkowych oraz jakiejkolwiek innej osoby, która zobowiązuje się udzielić, bezpośrednio lub za pośrednictwem innych osób, z którymi ta inna osoba jest powiązana, pomocy materialnej, wsparcia lub porad w sprawach podatkowych w ramach podstawowej działalności gospodarczej lub zawodowej (art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. a zmieniony przez art. 1 pkt 1 lit. a dyrektywy nr 2018/843).

Tym samym, nowo wprowadzony przepis art. 2 ust. 1 pkt 15 lit. a u.p.p.p. stanowi właśnie prawidłową implementację wspomnianego przepisu dyrektywy 2015/849 do krajowego porządku prawnego. Uznano bowiem, iż nie można ograniczać się do zakwalifikowania jako instytucji obowiązanych jedynie doradców podatkowych. Konieczne za to stało się uwzględnienie wszelkich innych osób wykonujących czynności mieszczące się w granicach czynności doradztwa podatkowego, dla których wykonywania nie jest wymagany wpis na listę doradców podatkowych. Jak zauważył ustawodawca w projekcie nowelizacji u.p.p.p., art. 138d Ordynacji podatkowej dopuszcza możliwość złożenia przez stronę postępowania podatkowego pełnomocnictwa ogólnego upoważniającego do działania we wszystkich sprawach podatkowych oraz w innych sprawach należących do właściwości organów podatkowych. Przedsiębiorca, ustanowiony pełnomocnikiem ogólnym na podstawie art. 138d Ordynacji podatkowej, zobowiązuje się tym samym do udzielania w jakiejkolwiek formie wsparcia w sprawach podatkowych. Co zaś za tym idzie, musi zostać uznany za instytucję obowiązaną w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 15 lit. a u.p.p.p.

● przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność w odniesieniu do dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków w rozumieniu art. 120 ust. 1 pkt 1-3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Status instytucji obowiązanej ma przedsiębiorca, który dokonuje obrotu lub pośrednictwa w obrocie takimi przedmiotami, w tym także, gdy działalność taka prowadzona jest w galeriach sztuki lub domach aukcyjnych lub z wykorzystaniem wolnego portu, rozumianego jako strefa lub pomieszczenie, na obszarze, których towary są traktowane jako nieznajdujące się na obszarze celnym państw członkowskich lub państw trzecich, w tym z wykorzystaniem wolnego obszaru celnego (art. 2 ust. 2 pkt 24 lit. a u.p.p.p.).

Wśród podmiotów obowiązanych ustawa nakazuje tak samo traktować przedsiębiorcę, który przechowuje opisywane przedmioty, gdy działalność taka jest prowadzona z wykorzystaniem wolnego portu.

Warunkiem uzyskania statusu podmiotu obowiązanego jest zakres transakcji o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane (art. 2 ust. 2 pkt 24 lit. a u.p.p.p.).

Biura rachunkowe

Nie uległa zmianie (wyłącznie poza zmianą o charakterze technicznym w art. 2 ust. 1 pkt 18 u.p.p.p., dotyczącą pośredników w obrocie nieruchomościami) pozostała zawartość katalogu instytucji obowiązanych. W związku z tym taki status w dalszym ciągu posiada m.in. podmiot, prowadzący działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (art. 2 ust. 1 pkt 17 u.p.p.p.), czyli po prostu biuro rachunkowe. Nic się nie zmieniło także w przypadku doradców podatkowych, którzy zostali zakwalifikowani jako instytucja obowiązana na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 14 u.p.p.p. (wraz z adwokatami, radcami prawnymi i prawnikami zagranicznymi) w zakresie świadczonych określonych czynności doradztwa podatkowego oraz na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 15 u.p.p.p., w zakresie innych czynności niż wymienione w pkt 14 (wraz z biegłymi rewidentami).

INFORLEX Biuro Rachunkowe Wszystko o zmianach w prawie i podatkach Tylko teraz z 50% rabatem Sprawdź >>

Działania organizacyjne w biurze rachunkowym jako instytucji obowiązanej

Ustawa przewiduje regulacje dotyczące uwarunkowań organizacyjnych instytucji obowiązanych. Zgodnie z tym biura rachunkowe muszą przede wszystkim wyznaczyć kadrę kierowniczą wyższego szczebla, która będzie odpowiedzialna za wykonywanie obowiązków określonych w ustawie (art. 6 u.p.p.p). Wyjaśnienia wymaga pojęcie "kadra kierownicza wyższego szczebla". Zgodnie z definicją sformułowaną w słowniczku ustawowym (art. 2 ust. 2 pkt 9 u.p.p.p.), pod pojęciem tym kryje się członek zarządu, dyrektor lub pracownik instytucji obowiązanej, posiadający wiedzę z zakresu ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z działalnością instytucji obowiązanej oraz podejmujący decyzje mające wpływ na to ryzyko. W przypadku instytucji obowiązanej, w której działa zarząd (np. w formie spółki z o.o.) lub inny organ zarządzający, spośród członków takiego organu wyznacza się osobę odpowiedzialną za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie (art. 7 u.p.p.p.).

W instytucji obowiązanej należy wyznaczyć pracownika zajmującego kierownicze stanowisko, który będzie odpowiedzialny za zapewnienie zgodności działalności instytucji obowiązanej oraz jej pracowników i innych osób wykonujących czynności na rzecz tej instytucji obowiązanej z przepisami ustawy.

Tak wyznaczony pracownik odpowiedzialny jest także (zgodnie z art. 8 u.p.p.p.) za przekazywanie w imieniu instytucji obowiązanej zawiadomień do:

● Generalnego Inspektora Informacji Finansowej o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu - art. 74 ust. 1 u.p.p.p.,

● Generalnego Inspektora Informacji Finansowej o każdym przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub określone wartości majątkowe mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu - art. 86 ust. 1 u.p.p.p.,

● właściwego prokuratora o przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że wartości majątkowe będące przedmiotem transakcji lub zgromadzone na rachunku pochodzą z przestępstwa innego niż przestępstwo prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu lub z przestępstwa skarbowego albo mają związek z przestępstwem innym niż przestępstwo prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu lub z przestępstwem skarbowym - art. 89 ust. 1 u.p.p.p.,

● Generalnego Inspektora Informacji Finansowej o przeprowadzeniu transakcji mogącej mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu, w przypadku gdy przekazanie zawiadomienia nie było możliwe przed jej przeprowadzeniem - art. 90 ust. 1 u.p.p.p.,

● właściwego prokuratora o przeprowadzeniu transakcji mogącej mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu, w przypadku gdy przekazanie zawiadomienia było niemożliwe przed jej przeprowadzeniem - art. 90 ust. 2 u.p.p.p.

Ustawa przewiduje też odpowiednie unormowanie w przypadku instytucji obowiązanych prowadzących działalność jednoosobowo (art. 9 u.p.p.p.). W takim przypadku to osoba prowadząca działalność wykonuje zadania kadry kierowniczej wyższego szczebla oraz pracownika, o którym mowa w art. 8 u.p.p.p.

Adam Sroga

Artykuł jest fragmentem publikacji „Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Obowiązki biur rachunkowych”